Ekološka mreža

Ekološka mreža predstavlja skup funkcionalno i prostorno povezanih ili prostorno bliskih područja, odnosno ekološki značajnih područja i ekoloških koridora, sa ciljem očuvanja, obnavljanja i unapređivanja tipova staništa od posebnog značaja za zaštitu i očuvanja staništa određenih divljih vrsta flore i faune.

Osnov za aktivnosti u vezi uspostavljanja ekološke mreže, koja uključuje međunarodnu Natura 2000 ekološku mrežu, je član 38. stav 6. Zakona o zaštiti prirode, prema kojem Zavod za zaštitu prirode Srbije, u saradnji sa Pokrajinskim zavodom za zaštitu prirode drugim stručnim i naučnim institucijama priprema dokumentaciju za uspostavljanje ekološke mreže na teritoriji Republike Srbije, u skladu sa kriterijumima utvrđenim Zakonom o zaštiti prirode, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima. Takođe, Zavod izrađuje i ažurira digitalnu bazu podataka koja sadrži i vektorski prikazane granice područja ekološke mreže i kartu ekološki značajnih područja.

Osnov je i Srednjoročni program zaštite prirodnih dobara Zavoda za zaštitu prirode Srbije za period 2011-2020. godine. Saglasno članu 10. Uredbe o ekološkoj mreži, sredstva za finansiranje ekološke mreže obezbeđuju se prevashodno iz sredstava budžeta Republike Srbije.

Ekološki značajna područja i ekološki koridori

Ekološkom mrežom Republike Srbije, u skladu sa Uredbom o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS“, br. 102/2010) obuhvaćeno je 101 ekološki značajno područje ukupne površine od 1.849.201,77 ha što predstavlja 20,93% teritorije države. To su područja koja obuhvataju prostorne celine na kojima se nalaze određena zaštićena područja, područja definisana na osnovu međunarodnih programa za identifikaciju područja značajnih za biljke (Important Plant Areas, IPA), ptice (Important Bird Areas, IBA) i dnevne leptire (Prime Butterfly Areas, PBA), Ramsarska područja (prema Konvenciji o močvarama koje su od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica), Emerald područja (prema Konvenciji Saveta Evrope o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa) itd.

Osim ovih područja, ekološku mrežu čine i određeni vodotoci sa obalskim pojasom (Dunav, Tisa, Sava, Drina, Južna i Velika Morava, Tamiš, Kereš, Zlatica, Karaš, Nera, Brzava, Moravica, Bosut i Studva) koji predstavljaju ekološke koridore od međunarodnog značaja jer omogućuju povezivanje sa ekološkim mrežama susednih zemalja. Generalno, ekološki koridori od međunarodnog, nacionalnog ili lokalnog značaja su ekološke putanje i veze koja omogućavaju kretanje jedinki populacija i protok gena između zaštićenih područja i ekološki značajnih područja.

Ekološki koridori mogu biti vodotoci u prirodnom i poluprirodnom stanju i kanali sa poluprirodnom vegetacijom, kao i drugi predeoni elementi (međe, živice, poljozaštitni pojasevi, pašnjaci, livade i drugi veštački koridori) koji stvaraju vezu između ekološki značajnih područja. Identifikovani su u bazi podataka Zavoda za zaštitu prirode Srbije i Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode, koji vrše i praćenje stanja i ocenu očuvanosti ekoloških koridora u saradnji sa drugim stručnim i naučnim institucijama i upravljačima zaštićenih područja.

Prilikom izdavanja uslova zaštite prirode za izradu planske dokumentacije, radove i aktivnosti koji mogu imati uticaja na prirodu, Zavod, između ostalog, propisuje i mere očuvanja ekološki značajnih područja i ekoloških koridora.