Hidrologija

Hidrologija je nauka koja izučava vode u prirodi, njihovo rasprostranjenje, i određuje zakonomernosti razvoja pojava i procesa u prirodi. U očuvanju i zaštiti prirode prisutna je kroz hidrološko nasleđe - savremenu disciplinu hidrologije i geonasleđa.

Hidrološko nasleđe u središte svog interesovanja stavlja hidrološku raznovrsnost određenog prostora, istražujući je, vrednujući je i iz nje izdvajajući izuzetne segmente, reprezentativne vodne pojave-objekte hidrološkog nasleđa.

Objekat hidrološkog nasleđa je pojavni oblik vode na Zemlji, ili njenom određenom delu, koga njegove ekološke, resursne, naučne, obrazovne, socio-kulturne i estetske vrednosti izdvajaju iz obilja drugih i čine ga jedinstvenim.

Hidrološko nasleđe ističe vrednost svojih objekata kao zasebnih prirodnih pojava i fenomena (naučna, obrazovno-vaspitna i estetska vrednost), sastavnih i elementarnih delova prirodnog sistema (ekološka vrednost) i pojava koje su uslov postojanja i razvoja čoveka i društva (resursna i socio-kulturna vrednost), a njihovo očuvanje i zaštitu postavlja kao jedan od krajnjih ciljeva.

Klasifikacija hidrološkog nasleđa Srbije utemeljena je na fundamentalnoj podeli hidrološkog nasleđa, usklađena sa vodnim specifičnostima ovog prostora, i ona objedinjuje bogatstvo, raznovrsnost i jedinstvenost vodnih pojava Srbije.

Na Listi objekata hidrološkog nasleđa Srbije nalaze se 272 objekta, podeljena u 5 predstavljenih grupa i više podgrupa. Aktivnostima Zavoda za zaštitu prirode Srbije do sada je zaštićeno približno 120 objekata hidrološkog nasleđa Srbije.

Prvi prirodni spomenik, koji je zaštićen u Srbiji 1949. godine, bio je Vodopad Ripaljka (Velika i Mala Ripaljka) na reci Gradašnici, u podnožju planine Ozren kod Sokobanje, danas objekat hidrološkog nasleđa.

Treba naglasiti da je tek polovina navedenog broja objekata hidrološkog nasleđa Srbije zaštićena zbog sopstvenih prirodnih vrednosti, i to, uglavnom, kao spomenik prirode (Ripaljka, Homoljska potajnica, Krupajsko vrelo, Vrelo Mlave, Promuklica, Dolina potoka Bigar, Slapovi Sopotnice, Suteska Sikolske reke sa vodopadom na Mokranjskoj steni, Vrelo Grze, Jovačka jezera i dr.), ili kao važan lokalitet u okviru većeg prirodnog dobra (nacionalni park, park prirode, specijalni rezervat prirode i dr.), dok su se ostali „našli“ u okvirima većih zaštićenih područja, a da nisu vrednovani na odgovarajući način.

Takođe, izvestan broj objekata hidrološkog nasleđa nalazi se u postupku zaštite, kao samostalan objekat: Taorska vrela, Dolina Malog Rzava, Blederija, Hidrološki kompleks „Kalipolje-Bukovik“, ili kao deo većeg zaštićenog područja poput Kučaja-Beljanice, Mojstirsko-draških planina, Maljena i drugih.

U narednom periodu jedan od glavnih zadataka Zavoda u aktivnostima na zaštiti geodiverziteta, ključnog i neodvojivog segmenta prirode, biće dalji rad na izdvajanju i zaštiti objekata hidrološkog nasleđa Srbije.