Priroda i prirodne vrednosti
područja Hilandara i Svete Gore
Manastir Hilandar je jedan, po mnogo čemu specifičan, centar srpske duhovnosti i vere. Teritorijalno odvojen od matice Srbije, vekovima je bio i ostao uporište srpskog pravoslavlja i primer neupitnog bitisanja i trajanja.
Imanje manastira Hilandar obuhvata oko 9.000 ha, što čini skoro trećinu površine čitave Svete Gore. Nalazi se na severozapadnom delu poluostrva Atos.
Priroda i prirodne vrednosti područja Hilandara, kao ni Svete Gore Atonske, nisu do sada sveobuhvatno i sistematski istraživane. Postojanje našeg drevnog manastira i tamo prisutnog monaškog bratstva, kao i pojedinačna hodočašća saradnika Zavoda za zaštitu prirode Srbije, stvorili su priliku da se u međusobnim razgovorima osmisli i pokrene projekat istraživanja prirode i prirodnih vrednosti područja manastira Hilandara i Svete Gore.
Poseban režim pristupa, i specifičan način života monaške zajednice je vremenom od Svete Gore načinio potpuno neobičan i jedinstven prostor u Evropi, u kome se prirodni procesi vekovima odvijaju u svom zadatom ritmu, u velikoj meri nenarušeni čovekovim delovanjem. Zbog toga, pored verskog i kulturnog, Hilandar i Sveta Gora imaju izuzetan značaj i kao prave i retke oaze skoro netaknute prirode.
Zavod za zaštitu prirode Srbije je stručna institucija države Srbije, čije su aktivnosti vezane za zaštitu prirodnih dobara i prirode uopšte. Delatnost Zavoda se ogleda, pre svega, u istraživanju i vrednovanju prirodnih dobara i vrednosti u cilju njihove zaštite, praćenju stanja komponenti prirode i očuvanju za dobro sadašnjih i budućih generacija.
Preliminarna istraživanja prirode i prirodnih vrednosti Hilandara i Svete Gore su započeta 2014. godine, da bi tokom narednih godina bila značajno intenzivirana. Obično se realizuju kroz višednevna terenska istraživanja (10-11 dana), tokom prolećnih, letnjih i jesenjih meseci. Primarni predmet naših istraživanja su različite komponente prirode, žive i nežive. Istraživanja neživih komponenti prirode obuhvataju geografska, geološka, geomorfološka, hidrološka i klimatološka istraživanja, dok istraživanja žive komponente prirode obuhvataju prikupljanje različitih podataka o biljnom i životinjskom svetu. U tom smislu su i formirani odgovarajući stručni timovi.
Zbog obima i svestranosti istraživanja, veličine i dosadašnje neistraženosti područja, aktivnosti se sprovode sukcesivno. Broj, trajanje i prostorni obuhvat terenskih aktivnosti je uslovljen sezonskom dinamikom prirodnih ciklusa i procesa. Dnevna terenska istraživanja obuhvataju transekte i/ili obilazak područja u perimetru od 20-30 km, duž prethodno određenih ruta.
Dosadašnji rezultati istraživanja su već dali obilje novih podataka i saznanja o prirodi ovog područja. Uz blagoslov Sabora Staraca svetog manastira Hilandara, deo rezultata istraživanja je publikovan u vidu tematske publikacije pod nazivom: „Vodozemci i gmizavci Svete Gore i Hilandara“, autora dr Rastka Ajtića, Milivoja Krvavca i mr Danka Jovića. Izdavači su Zavod za zaštitu prirode Srbije i Sveti manastir Hilandar, a knjiga je pisana dvojezično, na srpskom i engleskom jeziku. Takođe je planirano i izdavanje drugih tematskih i sintetskih edicija monografskog karaktera koja će svakako predstavljati jedinstven prikaz prirode i prirodnih vrednosti Hilandara i Svete Gore do sada.
Saradnicima Zavoda za zaštitu prirode Srbije, kao i kolegama iz drugih istraživačkih institucija koji sa Zavodom učestvuju u realizaciji ovog projekta, pružila se jedinstvena i verovatno neponovljiva životna prilika da putem istraživanja prirodnih vrednosti Hilandara i Svete Gore bar delimično otvore dveri ove, do sada skoro neistražene riznice. Utisci prolaska kroz mediteranske šume borova, a zatim kroz skoro neprohodnu vegetaciju makija i gariga, otkrivanje i istraživanje izvora kristalno čiste vode, tokova i skrivenih klisura bezimenih i neznanih potoka, geoloških i geomorfoloških fenomena, pešačenje kilometrima netaknutih peščanih obala koje zapljuskuju talasi Egejskog mora, pogledi sa vidikovaca od kojih vam zastaje dah a zatim zaranjanje u podvodni svet „na dah“, osluškivanje zvukova života koji su svuda oko vas, svakodnevni susreti sa divljim životinjama, svakom prirodnjaku ostavljaju trajni pečat u sećanju i neizbrisiv trag u profesionalnoj karijeri.
Iznad svega, mir i spokoj koji osećate unutar zidova Svetinje, utisak bezvremenosti i svevremenosti, podvižništvo monaha kojem ste svedoci tokom svakog dana boravka, razgovori sa njima, čine onu drugu, možda i vredniju i značajniju dimenziju čitavog našeg poduhvata, oplemenjujući ličnu duhovnu i moralnu vertikalu svakog od učesnika.
Prema rečima jednog hilandarskog monaha, u obraćanju saradnicima Zavoda,
„Gospod čuva ovu prirodu vekovima, a vi ste ovde u stvari zbog vas i spasenja vaših duša. Od Njega ste pozvani i zato ste ovde!“
Ima li veće časti.....?
