NAZIV I VRSTA PRIRODNOG DOBRA
Nacionalni park „Đerdap“.
NACIONALNA KATEGORIJA
Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
Ukupna površina NP „Đerdap“ iznosi 63.786,48 ha, od čega je 45.454,87 ha u državnoj svojini, a u privatnoj i drugim oblicima svojine 18.331,60 ha.
REŽIMI ZAŠTITE
I stepen zaštite (8,01% ukupne površine),
II stepen zaštite (21,50% ukupne površine) i
III stepen zaštite (70,79% ukupne površine).
POLOŽAJ
Nacionalni park „Đerdap“ nalazi se u severoistočnom delu Republike Srbije i obuhvata deo područja Đerdapske klisure (Gvozdena vrata) u srednjem toku Dunava. Obuhvata delove masiva Severnog Kučaja, Miroča i Štrbca širine 2-10 km, kao i deo Dunava, koji pripada Republici Srbiji.
Područje Nacionalnog parka „Đerdap“ prostire se na teritoriji opština: Golubac, Majdanpek i Kladovo.
PRETHODNA ZAŠTITA
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 39/1993, 44/1993-ispravka, 53/1993, 67/1993, 48/1994, 101/2005 i 36/2009).
AKT O ZAŠTITI
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 84/2015 i 95/2018 - dr. zakon).
UPRAVLJAČ
JP „Nacionalni park Đerdap“.
KRATAK OPIS (OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI)
Nacionalni park „Đerdap” nalazi se u severoistočnoj Srbiji, na granici sa Rumunijom. Park je prvi put zaštićen 1974. godine.
Najmarkantnija crta reljefa i znak raspoznavanja ovog nacionalnog parka je grandiozna Đerdapska klisura, najduža i najveća klisura probojnica u Evropi. Đerdapsku klisuru čine četiri manje klisure i tri kotline koje se naizmenično smenjuju u dužini od gotovo 100 km.
Najlepša među manjim klisurama je Veliki kazan. Na ovom delu toka moćni Dunav je uklešten između strmih, često vertikalnih litica uzdignutih i do nekoliko stotina metara iznad reke čija širina ne prelazi 170 m. Upravo tu je Dunav najdublji. Dubina od 90 m izmerena u jednom od džinovskih lonaca, jedna je od najvećih rečnih dubina na svetu. Lepota Velikog kazana ostavlja neizbrisiv utisak na sve posetioce, bez obzira na to da li se posmatra sa reke ili sa ivice površi koja se nadnosi nad rekom. Tek tu se na upečatljiv način vidi po čemu je Đerdap (Gvozdena vrata) dobio ime.
Južno zaleđe klisure raščlanjeno je erozivnim radom većeg broja desnih pritoka Dunava. Po atraktivnoj i dinamičnoj morfologiji posebno se izdvaja kanjon Boljetinske reke. Kanjon je značajan kao objekat geonasleđa jer se u njemu sagledava kompletna geološka istorija ovog dela Evrope, od paleozoika do kenozoika. Po svojoj lepoti ovaj geološki profil je jedan od najreprezentativnijih u Srbiji.
Zbog velike dužine i dubine, različitih ekspozicija, najraznovrsnijih oblika reljefa i zaklonjenih staništa sa specifičnom mikroklimom, Đerdapska klisura je jedan od najznačajnijih refugijuma drevne flore i faune Evrope.
Područje ovog nacionalnog parka naseljava preko 1.100 biljnih vrsta. Uz druge brojne vrste, znak raspoznavanja Đerdapske klisure su tercijarni relikti poput mečje leske (Corylus colurna), oraha (Juglans regia), jorgovana (Syringa vulgaris), tise (Taxus baccata), srebrne lipe (Tilia argentea), kavkaske lipe (Tilia caucasia), Pančićevog maklena (Acer intermedium), hrasta medunca (Quercus pubescens) ili zelenike (Ilex aquifolium). Posebno mesto zauzima đerdapska lala (Tulipa hungarica) kojoj je Đerdapska klisura jedino stanište na svetu.
Bogatstvo flore je uslovilo i bogatu vegetaciju, pre svega šumsku. U okviru velikog kompleksa šuma, opisano je preko 50 mešovitih šumskih i žbunastih zajednica, od kojih 35 zajednica ima reliktni karakter.
Nacionalni park je stanište za preko 150 vrsta ptica. Ovde je, na primer, prisutan suri orao (Aquila chrysaetos), orao zmijar (Circaetus gallicus), orao belorepan (Haliaeetus albicilla), crna roda (Ciconia nigra), siva čaplja (Ardea cinerea), kao i mnoge druge vrste.
Fauna sisara je takođe raznovrsna i brojna. Najatraktivnije vrste su vidra (Lutra lutra), medved (Ursus arctos), ris (Lynx lynx), šakal (Canis aureus), divlja svinja (Sus scrofa), jelen (Cervus elaphus), srna (Capreolus capreolus) i divokoza (Rupicapra rupicapra).
Đerdap se izdvaja i po neponovljivom i značajnom spomeničkom nasleđu. Najznačajniji je, svakako, Lepenski vir. Tokom sistematskih arheoloških radova na istoimenoj dunavskoj terasi, na desnoj obali su pronađeni ostaci nepoznate preistorijske kulture koji su izazvali pravu senzaciju u arheološkim krugovima. Naselje sa sakralnim građevinama specifične konstrukcije i oblika, sa skulpturama od džinovskih oblutaka koje prikazuju misteriozna ribolika bića, bilo je u periodu između 7.000 i 6.000 godina pre n.e. jedna od najsloženijih kultura praistorije.
U stešnjenoj amfiteatralnoj uvali ostvarene su najstarija urbana struktura, sakralna arhitektura i monumentalna skulptura u Evropi.
O vremenu kada je duž Dunava formiran rimski limes, odnosno, lanac utvrđenja, govore ostaci puta usečenog u stenu završenog za vreme imperatora Trajana. O grandioznom poduhvatu Rimljana i danas svedoči poznata Trajanova tabla (Tabula Traiana).
Jedan od najslikovitijih prizora pruža se na ulazu u samu klisuru. Na mestu gde se Dunav naglo sužava, na strmim liticama stražari srednjovekovni grad Golubac sa impresivnom kaskadom odbrambenih kula i gradskim platnima. Ovo je jedna od najlepših i najvažnijih dunavskih tvrđava srednjovekovne Srbije.
Nacionalni park „Đerdap“ osnovan je radi očuvanja:
➢ objekata karstnog reljefa i hidrografije, Đerdapske klisure, kanjona Boljetinske reke, kanjona Brnjice i dr.;
➢ stanišnih tipova: polidominantnih reliktnih zajednica, osiromašenih reliktnih zajednica, šibljaka, savremenih i drugih tipova šuma (bukove šume, hrastovo-grabove šume, termofilne i supra-mediteranske hrastove šume, mešovite termofilne šume i obalske formacije vrba);
➢ staništa i populacije divlje flore, posebno koprivića, oraha, mečje leske, jorgovana, maklena, crnog jasena, grabića, srebrne lipe, kavkaske lipe, Pančićevog maklena, medunca, zlatne paprati, božikovine, tise, brekinje, divlje kruške, divlje trešnje i dr.;
➢ staništa i populacije divlje faune, posebno ptica (crna roda, belorepan, orao zmijar, patuljasti orao, orao kliktaš, suri orao, soko, buljina i mali vranac), sisara (ris, evropski jelen, divlja svinja, medved, vidra, šareni tvor, divokoza i srna) i riba (som, kečiga, smuđ, deverika, mrena, balkanski vijun, linjak, karaš, veliki i mali vretenar i jegulja) i dr.;
➢ kulturno-istorijskog nasleđa, naročito Golubačkog grada, Lepenskog vira, Trajanove table, Dijane Karataš i zaštite i očuvanja spomen obeležja i dr.
Nacionalni park „Đerdap“.
NACIONALNA KATEGORIJA
Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
Ukupna površina NP „Đerdap“ iznosi 63.786,48 ha, od čega je 45.454,87 ha u državnoj svojini, a u privatnoj i drugim oblicima svojine 18.331,60 ha.
REŽIMI ZAŠTITE
I stepen zaštite (8,01% ukupne površine),
II stepen zaštite (21,50% ukupne površine) i
III stepen zaštite (70,79% ukupne površine).
POLOŽAJ
Nacionalni park „Đerdap“ nalazi se u severoistočnom delu Republike Srbije i obuhvata deo područja Đerdapske klisure (Gvozdena vrata) u srednjem toku Dunava. Obuhvata delove masiva Severnog Kučaja, Miroča i Štrbca širine 2-10 km, kao i deo Dunava, koji pripada Republici Srbiji.
Područje Nacionalnog parka „Đerdap“ prostire se na teritoriji opština: Golubac, Majdanpek i Kladovo.
PRETHODNA ZAŠTITA
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 39/1993, 44/1993-ispravka, 53/1993, 67/1993, 48/1994, 101/2005 i 36/2009).
AKT O ZAŠTITI
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 84/2015 i 95/2018 - dr. zakon).
UPRAVLJAČ
JP „Nacionalni park Đerdap“.
KRATAK OPIS (OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI)
Nacionalni park „Đerdap” nalazi se u severoistočnoj Srbiji, na granici sa Rumunijom. Park je prvi put zaštićen 1974. godine.
Najmarkantnija crta reljefa i znak raspoznavanja ovog nacionalnog parka je grandiozna Đerdapska klisura, najduža i najveća klisura probojnica u Evropi. Đerdapsku klisuru čine četiri manje klisure i tri kotline koje se naizmenično smenjuju u dužini od gotovo 100 km.
Najlepša među manjim klisurama je Veliki kazan. Na ovom delu toka moćni Dunav je uklešten između strmih, često vertikalnih litica uzdignutih i do nekoliko stotina metara iznad reke čija širina ne prelazi 170 m. Upravo tu je Dunav najdublji. Dubina od 90 m izmerena u jednom od džinovskih lonaca, jedna je od najvećih rečnih dubina na svetu. Lepota Velikog kazana ostavlja neizbrisiv utisak na sve posetioce, bez obzira na to da li se posmatra sa reke ili sa ivice površi koja se nadnosi nad rekom. Tek tu se na upečatljiv način vidi po čemu je Đerdap (Gvozdena vrata) dobio ime.
Južno zaleđe klisure raščlanjeno je erozivnim radom većeg broja desnih pritoka Dunava. Po atraktivnoj i dinamičnoj morfologiji posebno se izdvaja kanjon Boljetinske reke. Kanjon je značajan kao objekat geonasleđa jer se u njemu sagledava kompletna geološka istorija ovog dela Evrope, od paleozoika do kenozoika. Po svojoj lepoti ovaj geološki profil je jedan od najreprezentativnijih u Srbiji.
Zbog velike dužine i dubine, različitih ekspozicija, najraznovrsnijih oblika reljefa i zaklonjenih staništa sa specifičnom mikroklimom, Đerdapska klisura je jedan od najznačajnijih refugijuma drevne flore i faune Evrope.
Područje ovog nacionalnog parka naseljava preko 1.100 biljnih vrsta. Uz druge brojne vrste, znak raspoznavanja Đerdapske klisure su tercijarni relikti poput mečje leske (Corylus colurna), oraha (Juglans regia), jorgovana (Syringa vulgaris), tise (Taxus baccata), srebrne lipe (Tilia argentea), kavkaske lipe (Tilia caucasia), Pančićevog maklena (Acer intermedium), hrasta medunca (Quercus pubescens) ili zelenike (Ilex aquifolium). Posebno mesto zauzima đerdapska lala (Tulipa hungarica) kojoj je Đerdapska klisura jedino stanište na svetu.
Bogatstvo flore je uslovilo i bogatu vegetaciju, pre svega šumsku. U okviru velikog kompleksa šuma, opisano je preko 50 mešovitih šumskih i žbunastih zajednica, od kojih 35 zajednica ima reliktni karakter.
Nacionalni park je stanište za preko 150 vrsta ptica. Ovde je, na primer, prisutan suri orao (Aquila chrysaetos), orao zmijar (Circaetus gallicus), orao belorepan (Haliaeetus albicilla), crna roda (Ciconia nigra), siva čaplja (Ardea cinerea), kao i mnoge druge vrste.
Fauna sisara je takođe raznovrsna i brojna. Najatraktivnije vrste su vidra (Lutra lutra), medved (Ursus arctos), ris (Lynx lynx), šakal (Canis aureus), divlja svinja (Sus scrofa), jelen (Cervus elaphus), srna (Capreolus capreolus) i divokoza (Rupicapra rupicapra).
Đerdap se izdvaja i po neponovljivom i značajnom spomeničkom nasleđu. Najznačajniji je, svakako, Lepenski vir. Tokom sistematskih arheoloških radova na istoimenoj dunavskoj terasi, na desnoj obali su pronađeni ostaci nepoznate preistorijske kulture koji su izazvali pravu senzaciju u arheološkim krugovima. Naselje sa sakralnim građevinama specifične konstrukcije i oblika, sa skulpturama od džinovskih oblutaka koje prikazuju misteriozna ribolika bića, bilo je u periodu između 7.000 i 6.000 godina pre n.e. jedna od najsloženijih kultura praistorije.
U stešnjenoj amfiteatralnoj uvali ostvarene su najstarija urbana struktura, sakralna arhitektura i monumentalna skulptura u Evropi.
O vremenu kada je duž Dunava formiran rimski limes, odnosno, lanac utvrđenja, govore ostaci puta usečenog u stenu završenog za vreme imperatora Trajana. O grandioznom poduhvatu Rimljana i danas svedoči poznata Trajanova tabla (Tabula Traiana).
Jedan od najslikovitijih prizora pruža se na ulazu u samu klisuru. Na mestu gde se Dunav naglo sužava, na strmim liticama stražari srednjovekovni grad Golubac sa impresivnom kaskadom odbrambenih kula i gradskim platnima. Ovo je jedna od najlepših i najvažnijih dunavskih tvrđava srednjovekovne Srbije.
Nacionalni park „Đerdap“ osnovan je radi očuvanja:
➢ objekata karstnog reljefa i hidrografije, Đerdapske klisure, kanjona Boljetinske reke, kanjona Brnjice i dr.;
➢ stanišnih tipova: polidominantnih reliktnih zajednica, osiromašenih reliktnih zajednica, šibljaka, savremenih i drugih tipova šuma (bukove šume, hrastovo-grabove šume, termofilne i supra-mediteranske hrastove šume, mešovite termofilne šume i obalske formacije vrba);
➢ staništa i populacije divlje flore, posebno koprivića, oraha, mečje leske, jorgovana, maklena, crnog jasena, grabića, srebrne lipe, kavkaske lipe, Pančićevog maklena, medunca, zlatne paprati, božikovine, tise, brekinje, divlje kruške, divlje trešnje i dr.;
➢ staništa i populacije divlje faune, posebno ptica (crna roda, belorepan, orao zmijar, patuljasti orao, orao kliktaš, suri orao, soko, buljina i mali vranac), sisara (ris, evropski jelen, divlja svinja, medved, vidra, šareni tvor, divokoza i srna) i riba (som, kečiga, smuđ, deverika, mrena, balkanski vijun, linjak, karaš, veliki i mali vretenar i jegulja) i dr.;
➢ kulturno-istorijskog nasleđa, naročito Golubačkog grada, Lepenskog vira, Trajanove table, Dijane Karataš i zaštite i očuvanja spomen obeležja i dr.
