NAZIV I VRSTA PRIRODNOG DOBRA
Nacionalni park „Kopaonik“.
NACIONALNA KATEGORIJA
Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
Ukupna površina NP „Kopaonik“ iznosi 11.969,04 ha, od čega su u državnoj svojini 9.862,6 ha, a u privatnoj i drugim oblicima svojine 2.106,98 ha.
REŽIMI ZAŠTITE
I stepen zaštite (12,38% ukupne površine),
II stepen zaštite (29,94% ukupne površine) i
III stepen zaštite (57,68% ukupne površine).
POLOŽAJ
Nacionalni park „Kopaonik“ nalazi se u južnom delu Republike Srbije i zahvata najvrednije i najviše delove planine Kopaonik i to: slivove Samokovske, Gobeljske, Brzećke i Barske reke, sa nizom vrhova viših od 1600 m nadmorske visine i Pančićevim vrhom od 2017 m.
Područje Nacionalnog parka „Kopaonik“ prostire se na teritorijama opština Raška i Brus.
PRETHODNA ZAŠTITA
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 39/1993, 44/1993-ispravka, 53/1993, 67/1993, 48/1994, 101/2005 i 36/2009).
AKT O ZAŠTITI
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 84/2015 i 95/2018 - dr. zakon).
UPRAVLJAČ
JP „Nacionalni park Kopaonik“.
KRATAK OPIS (OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI)
Nacionalni park „Kopaonik” prostire se na najvišim i najočuvanijim delovima planine Kopaonik, koja se uzdiže u središnjem delu južne Srbije. Prvi put je zaštićen 1981. godine.
Nacionalni park počinje na visini od oko 800 m, a završava se planinskim grebenima međusobno povezanim visokim prevojima. Nad njima dominira najviši Pančićev vrh (2.017 m nadmorske visine). Najveća površina parka obuhvata centralni i najšumovitiji deo kopaoničkog masiva, prostrani, relativno zaravnjeni predeo visok OKO 1.700 m. Ovaj deo masiva poznat je kao Ravni Kopaonik. Karakterišu ga nesvakidašnja lepota i raznovrsnost predela. Satkan je od planinskih vrhova, pašnjaka, gustih četinarskih i mešovitih lišćarsko - četinarskih šuma, zaravni sa izvorima, klisura, razlivenih potoka i tresetišta. Bogatstvu pejzaža posebno doprinosi 12 geomorfoloških, šest geoloških i osam hidroloških objekata geonasleđa univerzalne vrednosti.
Kopaonik se odlikuje visokim stepenom biološke raznovrsnosti. Krase ga raznovrsni ekosistemi izgrađeni od brojnih vrsta i njihovih zajednica. Na ovom masivu je pronađeno preko 1.600 vrsta biljaka. Samo visokoplaninsku floru gradi 825 vrsta, od kojih je 91 vrsta endemičnog, a 82 vrste subendemičnog karaktera. Takođe, prisutna su tri lokalna, kopaonička endemita. To su kopaonička čuvarkuća (Sempervivum kopaonikensis), kopaonička ljubičica (Viola kopaonikensis) i Pančićeva režuha (Cardamine pancicii). O značaju Kopaonika za očuvanje biološke raznovrnosti govori podatak da na njemu raste 11,9% balkanskih visokoplaninskih endemita. Takođe, na Crvenoj listi flore Srbije nalazi se 50 vrsta, na Evropskoj crvenoj listi četiri vrste i na spisku prirodnih retkosti Srbije 30 vrsta biljaka ovog masiva.
Vegetaciju karakterišu svi vegetacijski pojasevi visokih planina centralnog Balkana. U podnožju su termofilne hrastove šume, na koje se nadovezuju klimatogene zajednice raznovrsnih montanih bukovih šuma. Iznad bukovog pojasa razvijene su guste smrčeve šume, iznad kojih se prema vrhovima širi subalpijska žbunasta vegetacija. Najviše delove Kopaonika prekrivaju planinski pašnjaci i rudine. Vegetacijsko bogatstvo nacionalnog parka ogleda se u prisustvu 65 biljnih zajednica, koje ukazuju da je ovo područje, pored florističkog, značajan centar vegetacijske raznovrsnosti Srbije i Balkanskog poluostrva.
Ekološka raznovrsnost uslovila je i bogatstvo životinjskog sveta. U nacionalnom parku je prisutno šest vrsta vodozemaca i šest vrsta gmizavaca, od kojih osam ima status zaštićenih vrsta u Srbiji. Fauna ptica obuhvata preko 170 vrsta. Gnezdarice čine čak 90% ptičje populacije. Između ostalih, ovde se mogu videti planinska ševa (Eremophila alpestris), šumska ševa (Lullula arborea), krstokljun (Loxia curvirostra), drozd kamenjar (Monticola saxatilis), jarebica kamenjarka (Alectoris graeca) i mnoge druge vrste.
Faunu sisara čini preko 40 vrsta. Neke od karakterističnih vrsta su alpska rovčica (Sorex alpinus), vodena rovčica (Neomys fodiens), patuljasti miš (Micromys minutus), veverica (Sciurus vulgaris), divlja svinja (Sus scrofa) i vuk (Canis lupus).
Nacionalni park, pored naučnog, ekološkog i vaspitno - obrazovnog, ima i turistički značaj. Kopaonik je najveći i najlepši zimski turistički centar u Srbiji.
Posebnu draž Kopaoniku daju razbacana sela, stare vodenice i bačila u kojima se čuva tradicionalni način života. Na ovom planinskom masivu se nalazi i 15 nepokretnih kulturnih dobara. Po svojoj starosti i kulturno-istorijskoj vrednosti izdvajaju se ostaci crkve Sv. Prokopija na Nebeskim stolicama, koja je podignuta na svetilištu iz VII veka, crkvište u Metođu i crkva Sv. Petra i Pavla u Krivoj Reci. Takođe, brojni su ostaci srednjovekovnih rudnika i topionica. Na vrhu Nebeskih stolica nalazi se i mauzolej u kojem se nalaze posmrtni ostaci Josifa Pančića, najvećeg srpskog botaničara.
Nacionalni park „Kopaonik“ osnovan je radi očuvanja:
➢ raznovrsne geološke građe sa stenama različitog nastanka i starosti (graniti, serpentiniti, škriljci, mermeri, andeziti i krečnjaci);
➢ vegetacijskih pojaseva visokih planina centralnog dela Balkana;
➢ šumskih vegetacija, vegetacija subalpijskih žbunova, pašnjaka, tresavska vegetacija i dr.;
➢ florističke heterogenosti i endemske planinske flore, endemske, subendemske i stenoendemske vrste biljaka (Pančićeva režuha, kopaonička čuvarkuća, kopaonička ljubičica, kohova gencijana i dr.);
➢ bogate faune, među kojom se posebno ističu ptice (balkanska ušata ševa i dr.), veći broj gmizavaca, vodozemaca i sisara (vuk, vidra, srna, alpska rovčica, puh lešnikar, šareni tvor, divlja svinja i dr.), riba (potočna pastrmka) i dr.;
➢ objekata geonasleđa, vode i predela (Pančićev vrh, Kozje stene, Bele stene, kanjon Samokovke, Oštri krš, vodopad Jelovarnik, sedam devojačkih izvora, Marine vode, Krčmar i dr.);
➢ kulturno-istorijskih vrednosti (ostaci crkve Sv. Prokopija na Nebeskim stolicama, crkvište u Metođu i crkva Sv. Petra i Pavla u Krivoj Reci) i zaštite i očuvanja spomen obeležja.
Nacionalni park „Kopaonik“.
NACIONALNA KATEGORIJA
Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
Ukupna površina NP „Kopaonik“ iznosi 11.969,04 ha, od čega su u državnoj svojini 9.862,6 ha, a u privatnoj i drugim oblicima svojine 2.106,98 ha.
REŽIMI ZAŠTITE
I stepen zaštite (12,38% ukupne površine),
II stepen zaštite (29,94% ukupne površine) i
III stepen zaštite (57,68% ukupne površine).
POLOŽAJ
Nacionalni park „Kopaonik“ nalazi se u južnom delu Republike Srbije i zahvata najvrednije i najviše delove planine Kopaonik i to: slivove Samokovske, Gobeljske, Brzećke i Barske reke, sa nizom vrhova viših od 1600 m nadmorske visine i Pančićevim vrhom od 2017 m.
Područje Nacionalnog parka „Kopaonik“ prostire se na teritorijama opština Raška i Brus.
PRETHODNA ZAŠTITA
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 39/1993, 44/1993-ispravka, 53/1993, 67/1993, 48/1994, 101/2005 i 36/2009).
AKT O ZAŠTITI
Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni glasnik RS“, br. 84/2015 i 95/2018 - dr. zakon).
UPRAVLJAČ
JP „Nacionalni park Kopaonik“.
KRATAK OPIS (OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI)
Nacionalni park „Kopaonik” prostire se na najvišim i najočuvanijim delovima planine Kopaonik, koja se uzdiže u središnjem delu južne Srbije. Prvi put je zaštićen 1981. godine.
Nacionalni park počinje na visini od oko 800 m, a završava se planinskim grebenima međusobno povezanim visokim prevojima. Nad njima dominira najviši Pančićev vrh (2.017 m nadmorske visine). Najveća površina parka obuhvata centralni i najšumovitiji deo kopaoničkog masiva, prostrani, relativno zaravnjeni predeo visok OKO 1.700 m. Ovaj deo masiva poznat je kao Ravni Kopaonik. Karakterišu ga nesvakidašnja lepota i raznovrsnost predela. Satkan je od planinskih vrhova, pašnjaka, gustih četinarskih i mešovitih lišćarsko - četinarskih šuma, zaravni sa izvorima, klisura, razlivenih potoka i tresetišta. Bogatstvu pejzaža posebno doprinosi 12 geomorfoloških, šest geoloških i osam hidroloških objekata geonasleđa univerzalne vrednosti.
Kopaonik se odlikuje visokim stepenom biološke raznovrsnosti. Krase ga raznovrsni ekosistemi izgrađeni od brojnih vrsta i njihovih zajednica. Na ovom masivu je pronađeno preko 1.600 vrsta biljaka. Samo visokoplaninsku floru gradi 825 vrsta, od kojih je 91 vrsta endemičnog, a 82 vrste subendemičnog karaktera. Takođe, prisutna su tri lokalna, kopaonička endemita. To su kopaonička čuvarkuća (Sempervivum kopaonikensis), kopaonička ljubičica (Viola kopaonikensis) i Pančićeva režuha (Cardamine pancicii). O značaju Kopaonika za očuvanje biološke raznovrnosti govori podatak da na njemu raste 11,9% balkanskih visokoplaninskih endemita. Takođe, na Crvenoj listi flore Srbije nalazi se 50 vrsta, na Evropskoj crvenoj listi četiri vrste i na spisku prirodnih retkosti Srbije 30 vrsta biljaka ovog masiva.
Vegetaciju karakterišu svi vegetacijski pojasevi visokih planina centralnog Balkana. U podnožju su termofilne hrastove šume, na koje se nadovezuju klimatogene zajednice raznovrsnih montanih bukovih šuma. Iznad bukovog pojasa razvijene su guste smrčeve šume, iznad kojih se prema vrhovima širi subalpijska žbunasta vegetacija. Najviše delove Kopaonika prekrivaju planinski pašnjaci i rudine. Vegetacijsko bogatstvo nacionalnog parka ogleda se u prisustvu 65 biljnih zajednica, koje ukazuju da je ovo područje, pored florističkog, značajan centar vegetacijske raznovrsnosti Srbije i Balkanskog poluostrva.
Ekološka raznovrsnost uslovila je i bogatstvo životinjskog sveta. U nacionalnom parku je prisutno šest vrsta vodozemaca i šest vrsta gmizavaca, od kojih osam ima status zaštićenih vrsta u Srbiji. Fauna ptica obuhvata preko 170 vrsta. Gnezdarice čine čak 90% ptičje populacije. Između ostalih, ovde se mogu videti planinska ševa (Eremophila alpestris), šumska ševa (Lullula arborea), krstokljun (Loxia curvirostra), drozd kamenjar (Monticola saxatilis), jarebica kamenjarka (Alectoris graeca) i mnoge druge vrste.
Faunu sisara čini preko 40 vrsta. Neke od karakterističnih vrsta su alpska rovčica (Sorex alpinus), vodena rovčica (Neomys fodiens), patuljasti miš (Micromys minutus), veverica (Sciurus vulgaris), divlja svinja (Sus scrofa) i vuk (Canis lupus).
Nacionalni park, pored naučnog, ekološkog i vaspitno - obrazovnog, ima i turistički značaj. Kopaonik je najveći i najlepši zimski turistički centar u Srbiji.
Posebnu draž Kopaoniku daju razbacana sela, stare vodenice i bačila u kojima se čuva tradicionalni način života. Na ovom planinskom masivu se nalazi i 15 nepokretnih kulturnih dobara. Po svojoj starosti i kulturno-istorijskoj vrednosti izdvajaju se ostaci crkve Sv. Prokopija na Nebeskim stolicama, koja je podignuta na svetilištu iz VII veka, crkvište u Metođu i crkva Sv. Petra i Pavla u Krivoj Reci. Takođe, brojni su ostaci srednjovekovnih rudnika i topionica. Na vrhu Nebeskih stolica nalazi se i mauzolej u kojem se nalaze posmrtni ostaci Josifa Pančića, najvećeg srpskog botaničara.
Nacionalni park „Kopaonik“ osnovan je radi očuvanja:
➢ raznovrsne geološke građe sa stenama različitog nastanka i starosti (graniti, serpentiniti, škriljci, mermeri, andeziti i krečnjaci);
➢ vegetacijskih pojaseva visokih planina centralnog dela Balkana;
➢ šumskih vegetacija, vegetacija subalpijskih žbunova, pašnjaka, tresavska vegetacija i dr.;
➢ florističke heterogenosti i endemske planinske flore, endemske, subendemske i stenoendemske vrste biljaka (Pančićeva režuha, kopaonička čuvarkuća, kopaonička ljubičica, kohova gencijana i dr.);
➢ bogate faune, među kojom se posebno ističu ptice (balkanska ušata ševa i dr.), veći broj gmizavaca, vodozemaca i sisara (vuk, vidra, srna, alpska rovčica, puh lešnikar, šareni tvor, divlja svinja i dr.), riba (potočna pastrmka) i dr.;
➢ objekata geonasleđa, vode i predela (Pančićev vrh, Kozje stene, Bele stene, kanjon Samokovke, Oštri krš, vodopad Jelovarnik, sedam devojačkih izvora, Marine vode, Krčmar i dr.);
➢ kulturno-istorijskih vrednosti (ostaci crkve Sv. Prokopija na Nebeskim stolicama, crkvište u Metođu i crkva Sv. Petra i Pavla u Krivoj Reci) i zaštite i očuvanja spomen obeležja.
