O Zavodu za zaštitu prirode Srbije
Zavod za zaštitu prirode Srbije je stručna ustanova koja obavlja delatnost zaštite i unapređenja prirodne baštine Srbije. Zavod je osnovan 30. aprila 1948. godine kao Zavod za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti Narodne Republike Srbije.
Osnivanje Zavoda usledilo je nakon donošenja zakonskih propisa u oblasti zaštite prirode, kao što je Zakon o zaštiti spomenika kulture i prirodnjačkih retkosti Demokratske Federativne Jugoslavije iz 1945. godine, ali i na osnovu niza razgovora, planiranja i analize različitih problema zaštite prirode i opšteg stanja žive i nežive prirode Srbije nakon Drugog svetskog rata. Naročiti podstrek institucionalnom organizovanju u oblasti zaštite prirode dao je rad profesora i akademika, dr Siniše Stankovića. Osnivanju Zavoda doprinele su i aktivnosti i zalaganja u ovoj oblasti od strane Prirodnjačkog muzeja iz Beograda, Instituta za ekologiju i biogeografiju biološke grupe Prirodno-matematičkog fakulteta iz Beograda, Šumarskog fakulteta iz Beograda itd.
Osnivanje Zavoda usledilo je nakon donošenja zakonskih propisa u oblasti zaštite prirode, kao što je Zakon o zaštiti spomenika kulture i prirodnjačkih retkosti Demokratske Federativne Jugoslavije iz 1945. godine, ali i na osnovu niza razgovora, planiranja i analize različitih problema zaštite prirode i opšteg stanja žive i nežive prirode Srbije nakon Drugog svetskog rata. Naročiti podstrek institucionalnom organizovanju u oblasti zaštite prirode dao je rad profesora i akademika, dr Siniše Stankovića. Osnivanju Zavoda doprinele su i aktivnosti i zalaganja u ovoj oblasti od strane Prirodnjačkog muzeja iz Beograda, Instituta za ekologiju i biogeografiju biološke grupe Prirodno-matematičkog fakulteta iz Beograda, Šumarskog fakulteta iz Beograda itd.
Neposredno nakon osnivanja Zavoda, u početnom periodu primene Zakona o zaštiti spomenika kulture i prirodnjačkih retkosti, doneta su i prva akta o zaštiti prirodnih vrednosti, zaštićeni su objekti žive i nežive prirode, što je predstavljalo izraz jedinstva i jedinstvenosti prirode Srbije. Na predlog Prirodnjačkog muzeja, zaštićen je Prirodni rezervat „Ostrozub“, prvenstveno zbog prisustva stenoendemično reliktne biljne vrste zeleničeta ili lovorvišnje (Prunus laurocerasus). Prvo Rešenje o zaštiti Zavod za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti doneo je 1949. godine, i ono se odnosilo na zaštitu vodopada Velika i Mala Ripaljka na planini Ozren kod Sokobanje.
Prvih godina rada Zavoda poslove zaštite prirode obavljala je ekipa od svega tri stručnjaka, da bi se, vremenom, Zavod razvijao kao ustanova, ali i usmeravao svoju aktivnost prema zaštiti područja, a ne samo zaštiti prirodnih retkosti, kako je to u početku ustanovljeno. Razvijajući svoje kadrovske, organizacione i infrastrukturne kapacitete, vremenom je prerastao u današnji Zavod za zaštitu prirode Srbije.
Sadašnja organizacija i okvir delatnosti Zavoda ustanovljeni su 1. aprila 2010. godine Odlukom Vlade Republike Srbije, na osnovu koje je Zavod organizovan sa sedištem u Beogradu i Kancelarijom u Nišu. Dotadašnja Radna jedinica Zavoda u Novom Sadu transformisana je u Pokrajinski zavod za zaštitu prirode, koji je nadležan za zaštitu prirode na teritoriji AP Vojvodine.
Dana 09. maja 2018. godine, Zavod za zaštitu prirode Srbije je u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti u Beogradu obeležio 70 godina rada i institucionalne zaštite prirode u Srbiji. Iste godine Zavod je obeležio još jedan značajan jubilej - 20 godina rada Kancelarije u Nišu, kojom je proširena organizaciona mreža institucionalne zaštite prirodnog nasleđa u našoj zemlji.
Pored terenskih istraživanja, projekata zaštite biodiverziteta i geodiverziteta, i drugih poslova na zaštiti prirode, Zavod vodi jedinstveni Informacioni sistem za zaštitu prirode, Registar zaštićenih prirodnih dobara, sakuplja bogatu stručnu literaturnu građu u okviru biblioteke otvorene za javnost, izdaje časopis „Zaštita prirode“ i druga štampana i elektronska izdanja, organizuje obrazovne programe, promotivne manifestacije i drugo.
U okviru višedecenijske delatnosti Zavoda posebna pažnja se oduvek posvećivala uspostavljanju i razvijanju saradnje sa međunarodnim organizacijama i institucijama, naučnim i stručnim ustanovama, upravljačima zaštićenih prirodnih dobara drugih zemalja, kao i biroima međunarodnih konvencija, a sa ciljem razmene iskustava i znanja u oblasti zaštite prirode, kao i primene savremenih međunarodnih principa i standarda u strategiji zaštite prirode Srbije.
Zavod je član nekoliko najznačajnijih međunarodnih organizacija za zaštitu prirode: Međunarodne unije za zaštitu prirode (International Union for Conservation of Nature - IUCN), Federacije parkova Evrope (Europarc Federation) i Evropske asocijacije za konzervaciju geološkog nasleđa (The European Association for the Conservation of the Geological Heritage – ProGEO). Naročito se uspostavlja i razvija saradnja sa državnim, stručnim i drugim organizacijama i institucijama u Sloveniji, Hrvatskoj, Slovačkoj, Crnoj Gori, Severnoj Makedoniji i Republici Srpskoj u okviru Bosne i Hercegovine. Zavod, takođe, učestvuje u Evropskoj mreži direktora agencija za zaštitu prirode (ENCA - The European Nature Conservation Agency Heads Network), UNESCO-ovoj Svetskoj mreži geoparkova (UNESCO Global Geoparks Network), UNESCO-ovom MaB programu „Čovek i biosfera“ (Man and Biosphere), sarađuje sa PROWILDLIFE organizacijom iz Nemačke, Svetskim fondom za prirodu (WWF), a učestvuje i u sprovođenju ratifikovanih međunarodnih konvencija (Ramsarska, Bernska, Bonska, CITES konvencija i Evropska konvencija o predelu).
U okviru saradnje sa organizacijama i institucijama iz drugih zemalja na polju zaštite prirode i prirodnih vrednosti, Zavod je učestvovao u realizaciji niza projekata koji prirodu Srbije uključuju u svetski sistem zaštite, kao što su projekti „Uspostavljanje Emerald mreže u zemljama jugoistočne Evrope“ i „Razvoj Emerald mreže u Republici Srbiji“, „Zaštita biodiverziteta plavne doline basena reke Save“, „Evropski zeleni pojas“ (European Green Belt), „Dinarski luk“ (Dinaric Arc Initiative), kao i projekat uspostavljanja Rezervata biosfere „Golija-Studenica“ 2001. godine, kao prvog zaštićenog dobra u Republici Srbiji u okviru UNESCO-ovog programa Čovek i biosfera (MaB). Zavod je, takođe, učestvovao u postupku nominacije delova NP „Fruška gora“, NP „Tara“ i NP „Kopaonik“ za proširenu UNESCO-ovu listu dobara svetske baštine, konkretno za dobro pod nazivom „Drevne i netaknute bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope“, koje predstavlja serijsko i prekogranično dobro svetske prirodne baštine, i trenutno se prostire u 12 evropskih država. Zavod je učestvovao i u aktivnostima u postupku nominacije NP „Đerdap“ za Evropsku i Svetsku mrežu Geoparkova, uz podršku Ministarstva zaštite životne sredine i UNESCO-a. Osim navedenog, Zavod ima i aktivno učešće u radu Potkomiteta MaB-a.
Prvih godina rada Zavoda poslove zaštite prirode obavljala je ekipa od svega tri stručnjaka, da bi se, vremenom, Zavod razvijao kao ustanova, ali i usmeravao svoju aktivnost prema zaštiti područja, a ne samo zaštiti prirodnih retkosti, kako je to u početku ustanovljeno. Razvijajući svoje kadrovske, organizacione i infrastrukturne kapacitete, vremenom je prerastao u današnji Zavod za zaštitu prirode Srbije.
Sadašnja organizacija i okvir delatnosti Zavoda ustanovljeni su 1. aprila 2010. godine Odlukom Vlade Republike Srbije, na osnovu koje je Zavod organizovan sa sedištem u Beogradu i Kancelarijom u Nišu. Dotadašnja Radna jedinica Zavoda u Novom Sadu transformisana je u Pokrajinski zavod za zaštitu prirode, koji je nadležan za zaštitu prirode na teritoriji AP Vojvodine.
Dana 09. maja 2018. godine, Zavod za zaštitu prirode Srbije je u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti u Beogradu obeležio 70 godina rada i institucionalne zaštite prirode u Srbiji. Iste godine Zavod je obeležio još jedan značajan jubilej - 20 godina rada Kancelarije u Nišu, kojom je proširena organizaciona mreža institucionalne zaštite prirodnog nasleđa u našoj zemlji.
Pored terenskih istraživanja, projekata zaštite biodiverziteta i geodiverziteta, i drugih poslova na zaštiti prirode, Zavod vodi jedinstveni Informacioni sistem za zaštitu prirode, Registar zaštićenih prirodnih dobara, sakuplja bogatu stručnu literaturnu građu u okviru biblioteke otvorene za javnost, izdaje časopis „Zaštita prirode“ i druga štampana i elektronska izdanja, organizuje obrazovne programe, promotivne manifestacije i drugo.
U okviru višedecenijske delatnosti Zavoda posebna pažnja se oduvek posvećivala uspostavljanju i razvijanju saradnje sa međunarodnim organizacijama i institucijama, naučnim i stručnim ustanovama, upravljačima zaštićenih prirodnih dobara drugih zemalja, kao i biroima međunarodnih konvencija, a sa ciljem razmene iskustava i znanja u oblasti zaštite prirode, kao i primene savremenih međunarodnih principa i standarda u strategiji zaštite prirode Srbije.
Zavod je član nekoliko najznačajnijih međunarodnih organizacija za zaštitu prirode: Međunarodne unije za zaštitu prirode (International Union for Conservation of Nature - IUCN), Federacije parkova Evrope (Europarc Federation) i Evropske asocijacije za konzervaciju geološkog nasleđa (The European Association for the Conservation of the Geological Heritage – ProGEO). Naročito se uspostavlja i razvija saradnja sa državnim, stručnim i drugim organizacijama i institucijama u Sloveniji, Hrvatskoj, Slovačkoj, Crnoj Gori, Severnoj Makedoniji i Republici Srpskoj u okviru Bosne i Hercegovine. Zavod, takođe, učestvuje u Evropskoj mreži direktora agencija za zaštitu prirode (ENCA - The European Nature Conservation Agency Heads Network), UNESCO-ovoj Svetskoj mreži geoparkova (UNESCO Global Geoparks Network), UNESCO-ovom MaB programu „Čovek i biosfera“ (Man and Biosphere), sarađuje sa PROWILDLIFE organizacijom iz Nemačke, Svetskim fondom za prirodu (WWF), a učestvuje i u sprovođenju ratifikovanih međunarodnih konvencija (Ramsarska, Bernska, Bonska, CITES konvencija i Evropska konvencija o predelu).
U okviru saradnje sa organizacijama i institucijama iz drugih zemalja na polju zaštite prirode i prirodnih vrednosti, Zavod je učestvovao u realizaciji niza projekata koji prirodu Srbije uključuju u svetski sistem zaštite, kao što su projekti „Uspostavljanje Emerald mreže u zemljama jugoistočne Evrope“ i „Razvoj Emerald mreže u Republici Srbiji“, „Zaštita biodiverziteta plavne doline basena reke Save“, „Evropski zeleni pojas“ (European Green Belt), „Dinarski luk“ (Dinaric Arc Initiative), kao i projekat uspostavljanja Rezervata biosfere „Golija-Studenica“ 2001. godine, kao prvog zaštićenog dobra u Republici Srbiji u okviru UNESCO-ovog programa Čovek i biosfera (MaB). Zavod je, takođe, učestvovao u postupku nominacije delova NP „Fruška gora“, NP „Tara“ i NP „Kopaonik“ za proširenu UNESCO-ovu listu dobara svetske baštine, konkretno za dobro pod nazivom „Drevne i netaknute bukove šume Karpata i drugih regiona Evrope“, koje predstavlja serijsko i prekogranično dobro svetske prirodne baštine, i trenutno se prostire u 12 evropskih država. Zavod je učestvovao i u aktivnostima u postupku nominacije NP „Đerdap“ za Evropsku i Svetsku mrežu Geoparkova, uz podršku Ministarstva zaštite životne sredine i UNESCO-a. Osim navedenog, Zavod ima i aktivno učešće u radu Potkomiteta MaB-a.
