Zaštita prirode u Srbiji
Priroda Srbije odlikuje se visokom raznovrsnošću biljnog i životinjskog sveta, i predstavlja značajan deo bogatstva i raznovrsnosti evropske prirodne baštine. Njeni najreprezentativniji, najočuvaniji delovi stavljaju se pod zakonsku zaštitu.
Začeci zakonske zaštite prirode u Srbiji sežu daleko u prošlost, a prvi propisi kojima se štiti priroda i čuvaju prirodni resursi datiraju još iz XIV veka (Dušanov zakonik). Prvo područje koje je zaštićeno na teritoriji današnje Srbije bila je Obedska bara, stavljena pod zaštitu još 1874. godine. Prva zaštićena prirodna dobra u Srbiji bili su šumski rezervati Oštrozub, Mustafa i Felješana u okolini Majdanpeka i vodopad „Velika i mala Ripaljka“ u okolini Sokobanje, zaštićen 1949. godine. Nacionalni park Fruška gora, proglašen 1960. godine, prvi je nacionalni park u Srbiji.
Na osnovu primenjenih mera institucionalne zaštite prirode tokom sedam decenija, površina zaštićenih područja u Srbiji trenutno iznosi 691.443 ha, odnosno 7,81% teritorije Srbije.
Pod zaštitom se nalazi 465 zaštićenih područja: 5 nacionalnih parkova, 18 parkova prirode, 23 predela izuzetnih odlika, 66 rezervata prirode, 6 zaštićenih staništa, 311 spomenika prirode, 36 područja od kulturnog i istorijskog značaja koja su zaštićena na osnovu ranijeg Zakona o zaštiti životne sredine i Zakona o zaštiti spomenika kulture, kao i 1784 strogo zaštićenih divljih vrsta i 865 zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.
Začeci zakonske zaštite prirode u Srbiji sežu daleko u prošlost, a prvi propisi kojima se štiti priroda i čuvaju prirodni resursi datiraju još iz XIV veka (Dušanov zakonik). Prvo područje koje je zaštićeno na teritoriji današnje Srbije bila je Obedska bara, stavljena pod zaštitu još 1874. godine. Prva zaštićena prirodna dobra u Srbiji bili su šumski rezervati Oštrozub, Mustafa i Felješana u okolini Majdanpeka i vodopad „Velika i mala Ripaljka“ u okolini Sokobanje, zaštićen 1949. godine. Nacionalni park Fruška gora, proglašen 1960. godine, prvi je nacionalni park u Srbiji.
Na osnovu primenjenih mera institucionalne zaštite prirode tokom sedam decenija, površina zaštićenih područja u Srbiji trenutno iznosi 691.443 ha, odnosno 7,81% teritorije Srbije.
Pod zaštitom se nalazi 465 zaštićenih područja: 5 nacionalnih parkova, 18 parkova prirode, 23 predela izuzetnih odlika, 66 rezervata prirode, 6 zaštićenih staništa, 311 spomenika prirode, 36 područja od kulturnog i istorijskog značaja koja su zaštićena na osnovu ranijeg Zakona o zaštiti životne sredine i Zakona o zaštiti spomenika kulture, kao i 1784 strogo zaštićenih divljih vrsta i 865 zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.
466
zaštićenih područja
724663ha
površina zaštićenih područja
8,18%
teritorije Republike Srbije
1784
strogo zaštićene divlje vrste
865
zaštićenih divljih vrsta
OSNOVNE INFORMACIJE O ZAŠTITI PRIRODE
Zakonom o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010, 14/2016 i 95/2018 - dr. zakon) uređuje se zaštita i očuvanje prirode, biološke, geološke i predeone raznovrsnosti kao dela životne sredine.
Zaštita prirode predstavlja niz mera i aktivnosti sa ciljem da se prirodni ekosistemi u najvećoj mogućoj meri zaštite od najčešće negativnog čovekovog delovanja izazvanog društvenim razvojem koji je neusaglašen sa raspoloživim prirodnim resursima.
Zaštita prirode sprovodi se:
• utvrđivanjem i procenom stanja, pojava i procesa u prirodi i predelu;
• uspostavljanjem i utvrđivanjem zaštićenih prirodnih dobara i sistema praćenja njihove zaštite;
• sprovođenjem mera zaštite prirode i predela;
• utvrđivanjem uslova i mera zaštite prirode i zaštićenih prirodnih dobara i predela u prostornim i urbanističkim planovima, projektnoj dokumentaciji, osnovama i programima upravljanja prirodnim resursima u rudarstvu, energetici, saobraćaju, vodoprivredi, poljoprivredi, šumarstvu, lovstvu, ribarstvu, turizmu i drugim delatnostima od uticaja na prirodu;
• održivim korišćenjem prirodnih resursa i zaštićenih prirodnih dobara i kontrolom njihovog korišćenja uspostavljanjem sistema upravljanja prirodnim resursima i zaštićenim prirodnim dobrima;
• izradom izveštaja o stanju prirode, donošenjem i sprovođenjem strategija, programa, akcionih i sanacionih planova i planova upravljanja;
• ublažavanjem štetnih posledica koje su nastale aktivnostima u prirodi, korišćenjem prirodnih resursa ili prirodnim katastrofama;
• povezivanjem i usklađivanjem nacionalnog sistema zaštite prirode sa međunarodnim sistemom zaštite prirode;
• podsticanjem naučnog i stručnog rada u oblasti zaštite prirode;
• obaveštavanjem javnosti o stanju prirode i učestvovanjem javnosti u odlučivanju o zaštiti prirode;
• podsticanjem i promocijom zaštite prirode, razvijanjem svesti o potrebi zaštite prirode u procesu vaspitanja i obrazovanja;
• uključivanjem lokalnih zajednica u praćenje stanja, zaštitu i unapređenje prirode.
ZAŠTIĆENA PRIRODNA DOBRA
Zaštićena područja, zaštićene vrste i pokretna zaštićena prirodna dokumenta zakonom su definisana kao zaštićena prirodna dobra i upisuju se u registar zaštićenih prirodnih dobara.
Zaštićena područja su područja koja imaju izraženu geološku, biološku, ekosistemsku i/ili predeonu raznovrsnost i zbog toga se aktom o zaštiti proglašavaju zaštićenim područjima od opšteg interesa. Pored navedenih vrednosti, definisana su i staništa vrsta ptica i drugih migratornih vrsta značajnih u skladu sa međunarodnim propisima, koja se mogu proglasiti za zaštićena područja od opšteg interesa. Vrednovanje, odnosno utvrđivanje vrednosti i značaja zaštićenog područja, prema Pravilniku o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja („Sl. glasnik RS“, br. 97/15) vrši se u odnosu na izraženost glavnih prirodnih obeležja, pojava i procesa od interesa za zaštitu područja, kao i funkcije i namene područja. Shodno tome, zaštićena područja se svrstavaju u 3 kategorije: od izuzetnog (međunarodnog, nacionalnog), velikog (pokrajinskog/regionalnog) i lokalnog značaja.
Zaštićena područja su klasifikovana u 7 vrsta, i to: strogi rezervat prirode, specijalni rezervat prirode, nacionalni park, spomenik prirode, zaštićeno stanište, predeo izuzetnih odlika i park prirode.
Pregled vrsta zaštićenih područja - Zakon o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010, 14/2016 i 95/2018 - dr. zakon)
Zaštićene vrste se štite kao strogo zaštićene divlje vrste ili zaštićene divlje vrste. Zaštićene vrste predstavljaju divlje vrste koje su ugrožene ili mogu postati ugrožene, koje imaju poseban značaj sa genetičkog, ekološkog, ekosistemskog, naučnog, zdravstvenog, ekonomskog i drugog aspekta, a njihove karakteristike prikazane su u tabeli .
Pregled kategorija zaštićenih divljih vrsta
Pokretna zaštićena prirodna dokumenta predstavljaju delove geološkog i paleontološkog nasleđa, kao i biološka dokumenta koji imaju izuzetan naučni, obrazovni i kulturni značaj.
Pregled pokretnih zaštićenih prirodnih dokumenata
Zakonom o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010, 14/2016 i 95/2018 - dr. zakon) uređuje se zaštita i očuvanje prirode, biološke, geološke i predeone raznovrsnosti kao dela životne sredine.
Zaštita prirode predstavlja niz mera i aktivnosti sa ciljem da se prirodni ekosistemi u najvećoj mogućoj meri zaštite od najčešće negativnog čovekovog delovanja izazvanog društvenim razvojem koji je neusaglašen sa raspoloživim prirodnim resursima.
Zaštita prirode sprovodi se:
• utvrđivanjem i procenom stanja, pojava i procesa u prirodi i predelu;
• uspostavljanjem i utvrđivanjem zaštićenih prirodnih dobara i sistema praćenja njihove zaštite;
• sprovođenjem mera zaštite prirode i predela;
• utvrđivanjem uslova i mera zaštite prirode i zaštićenih prirodnih dobara i predela u prostornim i urbanističkim planovima, projektnoj dokumentaciji, osnovama i programima upravljanja prirodnim resursima u rudarstvu, energetici, saobraćaju, vodoprivredi, poljoprivredi, šumarstvu, lovstvu, ribarstvu, turizmu i drugim delatnostima od uticaja na prirodu;
• održivim korišćenjem prirodnih resursa i zaštićenih prirodnih dobara i kontrolom njihovog korišćenja uspostavljanjem sistema upravljanja prirodnim resursima i zaštićenim prirodnim dobrima;
• izradom izveštaja o stanju prirode, donošenjem i sprovođenjem strategija, programa, akcionih i sanacionih planova i planova upravljanja;
• ublažavanjem štetnih posledica koje su nastale aktivnostima u prirodi, korišćenjem prirodnih resursa ili prirodnim katastrofama;
• povezivanjem i usklađivanjem nacionalnog sistema zaštite prirode sa međunarodnim sistemom zaštite prirode;
• podsticanjem naučnog i stručnog rada u oblasti zaštite prirode;
• obaveštavanjem javnosti o stanju prirode i učestvovanjem javnosti u odlučivanju o zaštiti prirode;
• podsticanjem i promocijom zaštite prirode, razvijanjem svesti o potrebi zaštite prirode u procesu vaspitanja i obrazovanja;
• uključivanjem lokalnih zajednica u praćenje stanja, zaštitu i unapređenje prirode.
ZAŠTIĆENA PRIRODNA DOBRA
Zaštićena područja, zaštićene vrste i pokretna zaštićena prirodna dokumenta zakonom su definisana kao zaštićena prirodna dobra i upisuju se u registar zaštićenih prirodnih dobara.
Zaštićena područja su područja koja imaju izraženu geološku, biološku, ekosistemsku i/ili predeonu raznovrsnost i zbog toga se aktom o zaštiti proglašavaju zaštićenim područjima od opšteg interesa. Pored navedenih vrednosti, definisana su i staništa vrsta ptica i drugih migratornih vrsta značajnih u skladu sa međunarodnim propisima, koja se mogu proglasiti za zaštićena područja od opšteg interesa. Vrednovanje, odnosno utvrđivanje vrednosti i značaja zaštićenog područja, prema Pravilniku o kriterijumima vrednovanja i postupku kategorizacije zaštićenih područja („Sl. glasnik RS“, br. 97/15) vrši se u odnosu na izraženost glavnih prirodnih obeležja, pojava i procesa od interesa za zaštitu područja, kao i funkcije i namene područja. Shodno tome, zaštićena područja se svrstavaju u 3 kategorije: od izuzetnog (međunarodnog, nacionalnog), velikog (pokrajinskog/regionalnog) i lokalnog značaja.
Zaštićena područja su klasifikovana u 7 vrsta, i to: strogi rezervat prirode, specijalni rezervat prirode, nacionalni park, spomenik prirode, zaštićeno stanište, predeo izuzetnih odlika i park prirode.
Pregled vrsta zaštićenih područja - Zakon o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010, 14/2016 i 95/2018 - dr. zakon)
Zaštićene vrste se štite kao strogo zaštićene divlje vrste ili zaštićene divlje vrste. Zaštićene vrste predstavljaju divlje vrste koje su ugrožene ili mogu postati ugrožene, koje imaju poseban značaj sa genetičkog, ekološkog, ekosistemskog, naučnog, zdravstvenog, ekonomskog i drugog aspekta, a njihove karakteristike prikazane su u tabeli .Pregled kategorija zaštićenih divljih vrsta
Pokretna zaštićena prirodna dokumenta predstavljaju delove geološkog i paleontološkog nasleđa, kao i biološka dokumenta koji imaju izuzetan naučni, obrazovni i kulturni značaj. Pregled pokretnih zaštićenih prirodnih dokumenata
