NAZIV I VRSTA PRIRODNOG DOBRA
Park prirode „Zlatibor“.
NACIONALNA KATEGORIJA
I (prva) kategorija – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
41.923,26 ha.
REŽIM/I ZAŠTITE
Režimi zaštite I (prvog), II (drugog) i III (trećeg) stepena.
OPŠTINA/E
Čajetina, grad Užice, Nova Varoš i Priboj.
PRETHODNA ZAŠTITA
Strogi prirodni rezrvat „Park šuma“ („Sl. gl.NRS“, br. 59/57),
Spomenik prirode „Crni bor Lira“ („Sl. gl. opštine Nova Varoš“, br. 17/2002) i
Spomenik prirode „Tri stabla crnog bora - Dobroselica“ („Službeni list opštine Čajetina“, br. 5/2015).
AKT O ZAŠTITI
Uredba o proglašenju Parka prirode „Zlatibor“ („Službeni glasnik RS“ br. 91/2017).
UPRAVLJAČ
JP „Srbijašume“.
KRATAK OPIS (OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI)
Zlatibor je planina u jugozapadnoj Srbiji, u zoni Starog Vlaha. TO je zatalasana planinska površ sa koje se uzdižu blago zaobljeni vrhovi Tornika, Čigote i Murtenice. Najveći deo zauzima travnata visoravan, sa nepreglednim pašnjacima i manjim skupinama stabala belog i crnog bora, ispresecana plitko usečenim dolinama potoka i reka, ograničena uzvišenjima, oštrih, izlomljenih planinskih formi sa dubokim dolinama i velikim terenskim nagibima, uglavnom pod šumskom vegetacijom.
U reljefu Zlatibora nalazi se 32 geomorfološka objekta geonasleđa od kojih se mogu izdvojiti atraktivne klisure Uvca, Krvavca i Griže, kao i prerast u Dobroselici. Na Listi objekata hidrološkog nasleđa Srbije nalaze se 3 objekta: reka Crni Rzav, vodopad i slapovi na Gostiljskoj reci i tresava Bijele vode.
Područje Zlatibora naseljava 1.044 vrsta biljaka, 98 vrsta dnevnih leptira, 18 vrsta vodozemaca i gmizavaca, 154 vrsta ptica i 38 vrsta sisara. Prepoznatljive biljne vrste su stare, reliktne vrste: Epimedium alpinum (devet jugovića), Eriophorum latifolium (vetrogon) i Hedera helix (bršljan). Dominiraju autohtone šume crnog bora i mešovite šume crnog i belog bora. Značajno je prisustvo strogo zaštićene vrste Pinus heldreichii (munika). Veliku faunističku vrednost ima Pančićev skakavac (Pyrgomorphula serbica) i Pančićev zrikavac (Isophya pancici). Od ribljih vrsta prisutne su Hucho hucho (mladica), Salmo trutta (potočna pastrmka) i Barbatula barbatula (brkica). Značajne su retke i ugrožene vrste ptica grabljivica: Gyps fulvus (beloglavi sup), Aquila chrysaetos (suri orao), Circaetus gallicus (orao zmijar) i Falco peregrinus (sivi soko). Tipične vrste sisara na ovom području su Capreolus capreolus (srna), Sus scrofa (divlja svinja), Canis lupus (vuk), Ursus arctos (mrki medved) i Lutra lutra (vidra).
Posebnu lepotu i prepoznatljivost području Zlatibora daje tradicionalan način života stanovništva u starovlaškom tipu naselja, sa dvodelnom brvnarom, kao osnovnim građevinskim oblikom. Krase ga i utvrđena nepokretna kulturna dobra: Crkva brvnara u Donjoj Jablanici, Crkva brvnara u Dobroselci i Manastirski kompleks Uvac, kao i nekoliko evidentiranih dobara.
Park prirode „Zlatibor“.
NACIONALNA KATEGORIJA
I (prva) kategorija – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
41.923,26 ha.
REŽIM/I ZAŠTITE
Režimi zaštite I (prvog), II (drugog) i III (trećeg) stepena.
OPŠTINA/E
Čajetina, grad Užice, Nova Varoš i Priboj.
PRETHODNA ZAŠTITA
Strogi prirodni rezrvat „Park šuma“ („Sl. gl.NRS“, br. 59/57),
Spomenik prirode „Crni bor Lira“ („Sl. gl. opštine Nova Varoš“, br. 17/2002) i
Spomenik prirode „Tri stabla crnog bora - Dobroselica“ („Službeni list opštine Čajetina“, br. 5/2015).
AKT O ZAŠTITI
Uredba o proglašenju Parka prirode „Zlatibor“ („Službeni glasnik RS“ br. 91/2017).
UPRAVLJAČ
JP „Srbijašume“.
KRATAK OPIS (OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI)
Zlatibor je planina u jugozapadnoj Srbiji, u zoni Starog Vlaha. TO je zatalasana planinska površ sa koje se uzdižu blago zaobljeni vrhovi Tornika, Čigote i Murtenice. Najveći deo zauzima travnata visoravan, sa nepreglednim pašnjacima i manjim skupinama stabala belog i crnog bora, ispresecana plitko usečenim dolinama potoka i reka, ograničena uzvišenjima, oštrih, izlomljenih planinskih formi sa dubokim dolinama i velikim terenskim nagibima, uglavnom pod šumskom vegetacijom.
U reljefu Zlatibora nalazi se 32 geomorfološka objekta geonasleđa od kojih se mogu izdvojiti atraktivne klisure Uvca, Krvavca i Griže, kao i prerast u Dobroselici. Na Listi objekata hidrološkog nasleđa Srbije nalaze se 3 objekta: reka Crni Rzav, vodopad i slapovi na Gostiljskoj reci i tresava Bijele vode.
Područje Zlatibora naseljava 1.044 vrsta biljaka, 98 vrsta dnevnih leptira, 18 vrsta vodozemaca i gmizavaca, 154 vrsta ptica i 38 vrsta sisara. Prepoznatljive biljne vrste su stare, reliktne vrste: Epimedium alpinum (devet jugovića), Eriophorum latifolium (vetrogon) i Hedera helix (bršljan). Dominiraju autohtone šume crnog bora i mešovite šume crnog i belog bora. Značajno je prisustvo strogo zaštićene vrste Pinus heldreichii (munika). Veliku faunističku vrednost ima Pančićev skakavac (Pyrgomorphula serbica) i Pančićev zrikavac (Isophya pancici). Od ribljih vrsta prisutne su Hucho hucho (mladica), Salmo trutta (potočna pastrmka) i Barbatula barbatula (brkica). Značajne su retke i ugrožene vrste ptica grabljivica: Gyps fulvus (beloglavi sup), Aquila chrysaetos (suri orao), Circaetus gallicus (orao zmijar) i Falco peregrinus (sivi soko). Tipične vrste sisara na ovom području su Capreolus capreolus (srna), Sus scrofa (divlja svinja), Canis lupus (vuk), Ursus arctos (mrki medved) i Lutra lutra (vidra).
Posebnu lepotu i prepoznatljivost području Zlatibora daje tradicionalan način života stanovništva u starovlaškom tipu naselja, sa dvodelnom brvnarom, kao osnovnim građevinskim oblikom. Krase ga i utvrđena nepokretna kulturna dobra: Crkva brvnara u Donjoj Jablanici, Crkva brvnara u Dobroselci i Manastirski kompleks Uvac, kao i nekoliko evidentiranih dobara.
