Ramsarska područja
Ramsarska konvencija (The Convention on Wetlands) odnosi se na zaštitu močvarnih područja od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica. Konvencija je dobila naziv po iranskom gradu Ramsaru gde je i usvojena 2. februara 1971. godine, dok je od strane SFR Jugoslavije ratifikovana 1977. godine (Uredba o ratifikaciji Konvencije o močvarama koje su od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica, „Službeni list SFRJ“ br. 9/1977). Na teritoriji 170 članica, ugovornih strana Ramsarske Konvencije, do sada je proglašeno 2.341 Ramsarsko područje, uključujući i 18 prekograničnih, u ukupnoj površini od 252.489.973 ha. Više informacija o Ramsarskoj konvenciji se nalazi na sajtovima https://www.ramsar.org/about-the-ramsar-convention i https://rsis.ramsar.org/.Zavod za zaštitu prirode Srbije je utvrdio preliminarnu listu od 68 potencijalnih Ramsarskih područja u Srbiji. Do sada je proglašeno ukupno 10 područja od međunarodnog značaja, koja se prostiru na ukupnoj površini od 63.919 ha. Nacionalni park „Đerdap“ je u procesu nominacije i dobijanja statusa ramsarskog područja od 2013. godine.
Ramsarska područja u Srbiji: https://www.ramsar.org/wetland/serbia
Ramsarska područja u Srbiji
Nacionalni park „Đerdap“ – Ramsarsko područje u procesu nominacije
Granica predloženog Ramsarskog područja „Đerdap“ obuhvata Nacionalni park „Đerdap“ i međunarodno značajno područje za ptice (Important Bird Area – IBA) „Mala Vrbica“, koje se nalazi van granica Nacionalnog parka.
Najveći broj vlažnih staništa je smešten u uzvodnom delu Parka i nastao je kao rezultat podizanja nivoa vode uzvodno od brane i stalnog plavljenja okolnih površina. Dunav sa Đerdapskom klisurom predstavlja migratorni put mnogih migratornih vrsta ptica, a po svom značaju na tom putu se izdvaja lokalitet Mala Vrbica, zbog čega je i uključen u Listu međunarodno značajnih područja za ptice (IBAs), područja definisanih u okviru programa koji na svetskom nivou vodi međunarodna organizacija BirdLife International.
Đerdapska klisura je najveća i najstarija vodena probojnica u Evropi koja povezuje vodene basene zapada i istoka. Pripada retkim predelima na našem kontinentu kako zbog prisutnog velikog broja geoloških, paleontoloških, geomorfoloških, klimatskih, edafskih, florističkih, fitocenoloških, fitogeografskih i faunističkih specifičnosti, tako i kulturno-istorijskih i arheoloških fenomena. Područje Đerdapa se odlikuje velikom složenošću, izdiferenciranošću i raznovrsnošću šumske i žbunaste vegetacije. Utvrđeno je prisustvo 57 šumskih zajednica od čega čak 40 zajednica ima reliktni karakter.
Ukupno je zabeleženo 1013 taksona vaskularne flore, što čini nešto više od četvrtine ukupne flore Srbije. Diverzitet svih faunističkih grupa je izuzetan. Faunu sisara čini preko 50 vrsta, od čega je naročito značajna bogata fauna slepih miševa; prisutno je oko 23 vrste vodozemaca i gmizavaca, a bogatu i raznovrsnu faunu riba, od kojih većina živi u Đerdapskom jezeru i Dunavu, čini čak 61 vrsta. Od faune insekata najbolje je istražena fauna dnevnih leptira, koja broji preko 100 vrsta, zbog čega je Đerdap svrstan u odabrana područja za dnevne leptire u Srbiji (Prime Butterfly Areas – PBAs). Među životinjskim svetom, najbogatija je fauna ptica, koja je predstavljena sa oko 170 vrsta, od kojih su 110 gnezdarice. Zbog raznovrsnosti ornitofaune i prisustva retkih, ugroženih i od značaja za zaštitu vrsta, područje Nacionalnog parka „Đerdap“ je uključeno u Listu međunarodno značajnih područja za ptice (Important Birds Areas – IBAs).
Ramsarsko područje „Vlasina“
Vlasina je proglašena prvi put za Predeo izuzetnih odlika 2006. godine, kao zaštićeno područje I (prve) kategorije od izuzetnog značaja, dok je na listi Ramsarskih područja od 2007. godine. Raznovrsnost i specifičnost biotopa Vlasinskog područja uslovili su veliki diverzitet flore, vegetacije, faune i ekosistema koji se odlikuju izraženim stepenom reprezentativnosti, autohtonosti i autentičnosti prirodnih karakteristika. Područje predstavlja stanište većeg broja zaštićenih divljih vrsta, kao i prirodno-istorijskih fenomena poput tresetnih ostrva sa usko specijalizovanim biocenozama.
U prilog značaju ovog područja sa aspekta zaštite prirode su visok stepen biodiverziteta i prisustvo divljih vrsta od značaja za zaštitu, te je ono uvršteno u međunarodno značajna područja za biljke (Important Plant Areas – IPAs), kao i u međunarodno značajno područje za ptice (Important Bird Areas – IBAs), a deo prirodnog dobra se nalazi u okviru odabranog područja za dnevne leptire (Prime Butterfly Areas – PBAs).
Jedan od najznačajnijih razloga za zaštitu Vlasinskog jezera je njegov bogati životinjski svet. Fauna Vlasinskog područja i pored pretrpljenih izmena viševekovnim antropogenim uticajima, sadrži značajne elemente retkih i ugroženih vrsta. Među 12 vrsta vodozemaca i 12 vrsta gmizavaca, na Vlasinskom području poseban značaj ima činjenica da se na istom staništu mogu naći tri vrste mrmoljka: obični mrmoljak (Triturus vulgaris), planinski mrmoljak (Ichtyosauria alpestris) i dugonogi mrmoljak (Triturus karelinii), što je izuzetno retko. Bogatstvo ornitofaune sa 140 registrovanih vrsta ptica, jedna je od temeljnih vrednosti zaštićenog područja. Naročito je vredna ornitofauna tresava, močvara i vlažnih livada, kao i brojne migratorne vrste ptica koje koriste veliku vodenu površinu jezera za odmor i hranjenje u kasnu jesen i tokom zime. Od posebnog je značaja prisustvo globalno ugroženih vrsta ptica, poput patke njorke (Aythya nyroca) i vivka (Vanellus vanellus). Do sada je na području Vlasine registrovano 28 vrsta faune sisara, među kojima su i retke i ugrožene tekunica (Spermophilus citellus) i vidra (Lutra lutra), koje se smatraju globalno ugroženim, kao i vodena voluharica (Arvicola terrestris), vrsta ugrožena na nacionalnom nivou.
Vaskularnu floru područja Vlasine čini 956 taksona, dok 219 biljnih taksona predstavlja floru vlasinske tresave, isključujući mahovine. Flora tresetišta odlikuje se prisustvom karakterističnih tresavskih biljaka kao što su močvarna petoparnica (Potentilla palustris), maljava breza (Betula pubescens) i rosulja (Drosera rotundifolia). Tresave na Vlasini obrazuje veći broj tresavskih asocijacija i u njihovom formiranju pionirsku ulogu imaju bele mahovine iz reda Sphagnum.
Ramsarsko područje „Peštersko polje“
Peštersko polje proglašeno je za Specijalni rezervat prirode 2015. godine, kao zaštićeno područje I (prve) kategorije, od međunarodnog i nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja, dok je na listi Ramsarskih područja od 2006. godine. SRP „Peštersko polje“ predstavlja specifičan mozaik dobro očuvanih tipova staništa, u najvećoj meri u okviru vlažnih i akvatičnih ekosistema, ali i okolnih suvih i kamenitih, kao i poluprirodnih staništa. Glavni tipovi vodenih i vlažnih staništa su nešumske tresave, stalni rečni tokovi i sezonske slatkovodne močvare sa neorganskim zemljištima. Recentna vegetacija je predstavljena vegetacijom pašnjaka i livada, zbog čega cela oblast poprima karakteristike tzv. planinske stepe. Šumska vegetacija na Pešteru je danas krajnje degradirana i svedena na manje enklave, što je direktno uslovljeno antropogenim faktorima, jer je čovek na ovim prostorima već vekovima prisutan razvijajući ekstenzivno stočarstvo. Postoje indicije da su u predagrarnoj epohi Peštersku visoravan odlikovale prostrane četinarske i mešovite šume.
Istraživanjima flore Pešterskog polja konstatovano je prisustvo 364 taksona vaskularnih biljaka, od čega je 14 endemita Balkanskog poluostrva, 37 retkih i ugroženih biljnih taksona, a posebnu zanimljivost predstavljaju biljne vrste koje su predstavnici stepske flore poput kovilja (Stipa pennata), dok je vrsta Scorzonera purpurea stepski relikt, koji je prvi put u Srbiji i na Balkanskom poluostrvu otkriven upravo na ovom području. Među faunističkim grupama, veliki diverzitet od 28 vrsta je konstatovan kod vilinskih konjica (Odonata), što iznosi gotovo polovinu do sada poznatih vrsta u Srbiji. Fauna slatkovodnih školjki broji 10 vrsta, od kojih je čak 7 novih za faunu Srbije, dok fauna slatkovodnih puževa broji 15 vrsta, od kojih su 3 vrste nove za faunu Srbije, a vrsta Bythinella pesterica je kao stenoendemit Pešterskog polja nova za nauku. Diverzitet faune ptica čini preko 120 do sada konstatovanih, uglavnom gnezdećih vrsta, a Peštersko polje je važno odmorište na migratornoj ruti brojnih migratornih vrsta ptica. Gnezdeća populacija belih roda (Ciconia ciconia) koja broji oko 10 parova na samom Pešterskom polju, odnosno do 20 na širem području, koje se gnezde na velikoj nadmorskoj visini od preko 1000 m, predstavlja retkost u evropskim razmerama. Na Pešteru se često mogu videti beloglavi supovi (Gyps fulvus), čija se najveća gnezdeća kolonija u Srbiji nalazi u kanjonu reke Uvac, koji se nalazi oko 30 km severno od Pešterskog polja. Razlog tome je što prostor Peštera gde je prisutno ekstenzivno gajenje stoke, predstavlja za njih povoljan izvor hrane.
Ovaj prostor je u skladu sa svojim prirodnim vrednostima proglašen za međunarodno i nacionalno značajno područje za ptice (Important Bird Area - IBA), međunarodno značajno područje za biljke (Important Plants Area - IPA) i odabrano područje za dnevne leptire (Prime Butterfly Area - PBA).
O ostalih 8 Ramsarskim područja (Gornje Podunavlje, Koviljsko – petrovaradinski rit, Labudovo okno, Ludaško jezero, Obedska bara, Slano kopovo, Stari Begej - Carska bara i Zasavica), koja se nalaze na teritoriji AP Vojvodine, više informacija na http://www.pzzp.rs/rs/sr/zastita-prirode/podrucja-od-medunarodnog-znacaja/podrucja-sa-medunarodnom-zastitom.html.
Granica predloženog Ramsarskog područja „Đerdap“ obuhvata Nacionalni park „Đerdap“ i međunarodno značajno područje za ptice (Important Bird Area – IBA) „Mala Vrbica“, koje se nalazi van granica Nacionalnog parka.
Najveći broj vlažnih staništa je smešten u uzvodnom delu Parka i nastao je kao rezultat podizanja nivoa vode uzvodno od brane i stalnog plavljenja okolnih površina. Dunav sa Đerdapskom klisurom predstavlja migratorni put mnogih migratornih vrsta ptica, a po svom značaju na tom putu se izdvaja lokalitet Mala Vrbica, zbog čega je i uključen u Listu međunarodno značajnih područja za ptice (IBAs), područja definisanih u okviru programa koji na svetskom nivou vodi međunarodna organizacija BirdLife International.
Đerdapska klisura je najveća i najstarija vodena probojnica u Evropi koja povezuje vodene basene zapada i istoka. Pripada retkim predelima na našem kontinentu kako zbog prisutnog velikog broja geoloških, paleontoloških, geomorfoloških, klimatskih, edafskih, florističkih, fitocenoloških, fitogeografskih i faunističkih specifičnosti, tako i kulturno-istorijskih i arheoloških fenomena. Područje Đerdapa se odlikuje velikom složenošću, izdiferenciranošću i raznovrsnošću šumske i žbunaste vegetacije. Utvrđeno je prisustvo 57 šumskih zajednica od čega čak 40 zajednica ima reliktni karakter.
Ukupno je zabeleženo 1013 taksona vaskularne flore, što čini nešto više od četvrtine ukupne flore Srbije. Diverzitet svih faunističkih grupa je izuzetan. Faunu sisara čini preko 50 vrsta, od čega je naročito značajna bogata fauna slepih miševa; prisutno je oko 23 vrste vodozemaca i gmizavaca, a bogatu i raznovrsnu faunu riba, od kojih većina živi u Đerdapskom jezeru i Dunavu, čini čak 61 vrsta. Od faune insekata najbolje je istražena fauna dnevnih leptira, koja broji preko 100 vrsta, zbog čega je Đerdap svrstan u odabrana područja za dnevne leptire u Srbiji (Prime Butterfly Areas – PBAs). Među životinjskim svetom, najbogatija je fauna ptica, koja je predstavljena sa oko 170 vrsta, od kojih su 110 gnezdarice. Zbog raznovrsnosti ornitofaune i prisustva retkih, ugroženih i od značaja za zaštitu vrsta, područje Nacionalnog parka „Đerdap“ je uključeno u Listu međunarodno značajnih područja za ptice (Important Birds Areas – IBAs).
Ramsarsko područje „Vlasina“
Vlasina je proglašena prvi put za Predeo izuzetnih odlika 2006. godine, kao zaštićeno područje I (prve) kategorije od izuzetnog značaja, dok je na listi Ramsarskih područja od 2007. godine. Raznovrsnost i specifičnost biotopa Vlasinskog područja uslovili su veliki diverzitet flore, vegetacije, faune i ekosistema koji se odlikuju izraženim stepenom reprezentativnosti, autohtonosti i autentičnosti prirodnih karakteristika. Područje predstavlja stanište većeg broja zaštićenih divljih vrsta, kao i prirodno-istorijskih fenomena poput tresetnih ostrva sa usko specijalizovanim biocenozama.
U prilog značaju ovog područja sa aspekta zaštite prirode su visok stepen biodiverziteta i prisustvo divljih vrsta od značaja za zaštitu, te je ono uvršteno u međunarodno značajna područja za biljke (Important Plant Areas – IPAs), kao i u međunarodno značajno područje za ptice (Important Bird Areas – IBAs), a deo prirodnog dobra se nalazi u okviru odabranog područja za dnevne leptire (Prime Butterfly Areas – PBAs).
Jedan od najznačajnijih razloga za zaštitu Vlasinskog jezera je njegov bogati životinjski svet. Fauna Vlasinskog područja i pored pretrpljenih izmena viševekovnim antropogenim uticajima, sadrži značajne elemente retkih i ugroženih vrsta. Među 12 vrsta vodozemaca i 12 vrsta gmizavaca, na Vlasinskom području poseban značaj ima činjenica da se na istom staništu mogu naći tri vrste mrmoljka: obični mrmoljak (Triturus vulgaris), planinski mrmoljak (Ichtyosauria alpestris) i dugonogi mrmoljak (Triturus karelinii), što je izuzetno retko. Bogatstvo ornitofaune sa 140 registrovanih vrsta ptica, jedna je od temeljnih vrednosti zaštićenog područja. Naročito je vredna ornitofauna tresava, močvara i vlažnih livada, kao i brojne migratorne vrste ptica koje koriste veliku vodenu površinu jezera za odmor i hranjenje u kasnu jesen i tokom zime. Od posebnog je značaja prisustvo globalno ugroženih vrsta ptica, poput patke njorke (Aythya nyroca) i vivka (Vanellus vanellus). Do sada je na području Vlasine registrovano 28 vrsta faune sisara, među kojima su i retke i ugrožene tekunica (Spermophilus citellus) i vidra (Lutra lutra), koje se smatraju globalno ugroženim, kao i vodena voluharica (Arvicola terrestris), vrsta ugrožena na nacionalnom nivou.
Vaskularnu floru područja Vlasine čini 956 taksona, dok 219 biljnih taksona predstavlja floru vlasinske tresave, isključujući mahovine. Flora tresetišta odlikuje se prisustvom karakterističnih tresavskih biljaka kao što su močvarna petoparnica (Potentilla palustris), maljava breza (Betula pubescens) i rosulja (Drosera rotundifolia). Tresave na Vlasini obrazuje veći broj tresavskih asocijacija i u njihovom formiranju pionirsku ulogu imaju bele mahovine iz reda Sphagnum.
Ramsarsko područje „Peštersko polje“
Peštersko polje proglašeno je za Specijalni rezervat prirode 2015. godine, kao zaštićeno područje I (prve) kategorije, od međunarodnog i nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja, dok je na listi Ramsarskih područja od 2006. godine. SRP „Peštersko polje“ predstavlja specifičan mozaik dobro očuvanih tipova staništa, u najvećoj meri u okviru vlažnih i akvatičnih ekosistema, ali i okolnih suvih i kamenitih, kao i poluprirodnih staništa. Glavni tipovi vodenih i vlažnih staništa su nešumske tresave, stalni rečni tokovi i sezonske slatkovodne močvare sa neorganskim zemljištima. Recentna vegetacija je predstavljena vegetacijom pašnjaka i livada, zbog čega cela oblast poprima karakteristike tzv. planinske stepe. Šumska vegetacija na Pešteru je danas krajnje degradirana i svedena na manje enklave, što je direktno uslovljeno antropogenim faktorima, jer je čovek na ovim prostorima već vekovima prisutan razvijajući ekstenzivno stočarstvo. Postoje indicije da su u predagrarnoj epohi Peštersku visoravan odlikovale prostrane četinarske i mešovite šume.
Istraživanjima flore Pešterskog polja konstatovano je prisustvo 364 taksona vaskularnih biljaka, od čega je 14 endemita Balkanskog poluostrva, 37 retkih i ugroženih biljnih taksona, a posebnu zanimljivost predstavljaju biljne vrste koje su predstavnici stepske flore poput kovilja (Stipa pennata), dok je vrsta Scorzonera purpurea stepski relikt, koji je prvi put u Srbiji i na Balkanskom poluostrvu otkriven upravo na ovom području. Među faunističkim grupama, veliki diverzitet od 28 vrsta je konstatovan kod vilinskih konjica (Odonata), što iznosi gotovo polovinu do sada poznatih vrsta u Srbiji. Fauna slatkovodnih školjki broji 10 vrsta, od kojih je čak 7 novih za faunu Srbije, dok fauna slatkovodnih puževa broji 15 vrsta, od kojih su 3 vrste nove za faunu Srbije, a vrsta Bythinella pesterica je kao stenoendemit Pešterskog polja nova za nauku. Diverzitet faune ptica čini preko 120 do sada konstatovanih, uglavnom gnezdećih vrsta, a Peštersko polje je važno odmorište na migratornoj ruti brojnih migratornih vrsta ptica. Gnezdeća populacija belih roda (Ciconia ciconia) koja broji oko 10 parova na samom Pešterskom polju, odnosno do 20 na širem području, koje se gnezde na velikoj nadmorskoj visini od preko 1000 m, predstavlja retkost u evropskim razmerama. Na Pešteru se često mogu videti beloglavi supovi (Gyps fulvus), čija se najveća gnezdeća kolonija u Srbiji nalazi u kanjonu reke Uvac, koji se nalazi oko 30 km severno od Pešterskog polja. Razlog tome je što prostor Peštera gde je prisutno ekstenzivno gajenje stoke, predstavlja za njih povoljan izvor hrane.
Ovaj prostor je u skladu sa svojim prirodnim vrednostima proglašen za međunarodno i nacionalno značajno područje za ptice (Important Bird Area - IBA), međunarodno značajno područje za biljke (Important Plants Area - IPA) i odabrano područje za dnevne leptire (Prime Butterfly Area - PBA).
O ostalih 8 Ramsarskim područja (Gornje Podunavlje, Koviljsko – petrovaradinski rit, Labudovo okno, Ludaško jezero, Obedska bara, Slano kopovo, Stari Begej - Carska bara i Zasavica), koja se nalaze na teritoriji AP Vojvodine, više informacija na http://www.pzzp.rs/rs/sr/zastita-prirode/podrucja-od-medunarodnog-znacaja/podrucja-sa-medunarodnom-zastitom.html.
