NAZIV I VRSTA PRIRODNOG DOBRA
Specijalni rezervat prirode „Rtanj“.
NACIONALNA KATEGORIJA
Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
4.997,17 ha.
REŽIMI ZAŠTITE
I, II i III stepen zaštite.
Režim zaštite I stepena - stroga zaštita (303,76 ha, odnosno 6,08 % područja), uspostavlja se na delu područja sa izvornim, neizmenjenim ili malo izmenjenim ekosistemima velikog naučnog i praktičnog značaja. Režimom I stepena zaštite obuhvaćen je širi prostor ranije zaštićenog prirodnog dobra Rezervata „Rtanj“.
Režim zaštite II stepena – aktivna zaštita (1.780,34 ha, odnosno 35,62% područja) sprovodi se na delu zaštićenog područja sa delimično izmenjenim ekosistemima velikog naučnog i praktičnog značaja i posebno vrednim predelima i objektima geonasleđa. U režimu zaštite II stepena su celine: Kusak-Lednička strana i Gola planina-Kostadinovica.
Režim zaštite III stepena – proaktivna zaštita (2.913,06 ha, odnosno 58,30% područja) sprovodi se na delu zaštićenog područja koji nije pod režimima zaštite I i II stepena.
OPŠTINA/E
Planina Rtanj nalazi se u istočnoj Srbiji, u jugozapadnom delu Karpato-balkanskog planinskog sistema, u opštinama Boljevac i Sokobanja.
PRETHODNA ZAŠTITA
Rezervat „Rtanj“ je stavljen pod zaštitu Rešenjem broj 01 – 468 od 16.9.1959. godine Zavoda za zaštitu prirode i naučno proučavanje prirodnih retkosti NR Srbije.
AKT O ZAŠTITI
Uredba o zaštiti Specijalnog rezervata prirode „Rtanj“ („Službeni glasnik RS“, br. 18/2019).
UPRAVLJAČ
JP „Srbijašume“
OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI
Rtanj je izdvojena planinska celina izuzetnih geoloških, geomorfoloških, bioloških, istorijskih i estetskih vrednosti. Posebnu vrednost predstavlja specifičan kraški reljef strmih padina, sa dubokim jamama i dominantnim kupastim vrhom Šiljak, od kojeg se pod različitim uglovima spuštaju planinske padine. Naročito su interesantni kraški oblici reljefa sa brojnim dubokim jamama i različitim oblicima eshumiranog subkutanog krasa. Jezgro planine izgrađeno je od tvorevina devonske starosti, izmenjenih magmatskom aktivnošću. Preko njih u vodenoj - morskoj sredini stvarani su karbonatni sedimenti mezozoika koji danas najvećim delom izgrađuju planinu. Početkom najmlađe geološke ere, kenozoika, Rtanj se izdigao i prešao trajno u kopnenu fazu. Tada započinju procesi raspadanja stena i erozije kojima se oblikuje Rtanj, a čiji produkti su se u toku neogena taložili u slatkovodnim basenima (moravskom i sokobanjskom) koji su okruživali planinu.
Padine okrenute severu su uglavnom obrasle šumama. Svojom lepotom i starošću se izdvaja mešovita zajednica jele (Abies alba) i bukve (Fagus moesiaca), koja dopire do samog Šiljka. Padine okrenute jugu su obrasle zajednicama kamenjara, pašnjaka i žbunja. Ove su zajednice floristički veoma bogate i raznovrsne. Značajna je pojava reliktnog stepskog bademića (Prunus tenella), i više vrsta orhideja. Simbol Rtnja su poznati rtanjski čaj (Satureia kitaibelii) koji se tradicionalno na ovoj planini sakuplja, a rtanjska metvica (Nepeta rtawensis) je striktni lokalni endemit Rtnja koji je zbog izuzetno ograničenog rasprostranjenja zaštićen zakonom.
Od životinjskih vrsta je naročito interesantan kratkonogi gušter (Ablepharus kitaibelii), koji ima status strogo zaštićene vrste u Srbiji.
Mnogobrojni istraženi arheološki i sakralni objekti, objekti narodnog graditeljstva, stari rudarski kopovi, objekti spomeničkog karaktera, kao i drugi vredni objekti, reprezenti su stvaralaštva svoga doba. Pored nesumnjivog istorijskog značaja, imaju posebne arhitektonske vrednosti. Radi se o jedinstvenoj arhitekturi kojom je oblikovan ovaj predeo, bez preteranog narušavanja prirodnog sklada.
Specijalni rezervat prirode „Rtanj“.
NACIONALNA KATEGORIJA
Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
POVRŠINA
4.997,17 ha.
REŽIMI ZAŠTITE
I, II i III stepen zaštite.
Režim zaštite I stepena - stroga zaštita (303,76 ha, odnosno 6,08 % područja), uspostavlja se na delu područja sa izvornim, neizmenjenim ili malo izmenjenim ekosistemima velikog naučnog i praktičnog značaja. Režimom I stepena zaštite obuhvaćen je širi prostor ranije zaštićenog prirodnog dobra Rezervata „Rtanj“.
Režim zaštite II stepena – aktivna zaštita (1.780,34 ha, odnosno 35,62% područja) sprovodi se na delu zaštićenog područja sa delimično izmenjenim ekosistemima velikog naučnog i praktičnog značaja i posebno vrednim predelima i objektima geonasleđa. U režimu zaštite II stepena su celine: Kusak-Lednička strana i Gola planina-Kostadinovica.
Režim zaštite III stepena – proaktivna zaštita (2.913,06 ha, odnosno 58,30% područja) sprovodi se na delu zaštićenog područja koji nije pod režimima zaštite I i II stepena.
OPŠTINA/E
Planina Rtanj nalazi se u istočnoj Srbiji, u jugozapadnom delu Karpato-balkanskog planinskog sistema, u opštinama Boljevac i Sokobanja.
PRETHODNA ZAŠTITA
Rezervat „Rtanj“ je stavljen pod zaštitu Rešenjem broj 01 – 468 od 16.9.1959. godine Zavoda za zaštitu prirode i naučno proučavanje prirodnih retkosti NR Srbije.
AKT O ZAŠTITI
Uredba o zaštiti Specijalnog rezervata prirode „Rtanj“ („Službeni glasnik RS“, br. 18/2019).
UPRAVLJAČ
JP „Srbijašume“
OSNOVNE PRIRODNE I STVORENE VREDNOSTI
Rtanj je izdvojena planinska celina izuzetnih geoloških, geomorfoloških, bioloških, istorijskih i estetskih vrednosti. Posebnu vrednost predstavlja specifičan kraški reljef strmih padina, sa dubokim jamama i dominantnim kupastim vrhom Šiljak, od kojeg se pod različitim uglovima spuštaju planinske padine. Naročito su interesantni kraški oblici reljefa sa brojnim dubokim jamama i različitim oblicima eshumiranog subkutanog krasa. Jezgro planine izgrađeno je od tvorevina devonske starosti, izmenjenih magmatskom aktivnošću. Preko njih u vodenoj - morskoj sredini stvarani su karbonatni sedimenti mezozoika koji danas najvećim delom izgrađuju planinu. Početkom najmlađe geološke ere, kenozoika, Rtanj se izdigao i prešao trajno u kopnenu fazu. Tada započinju procesi raspadanja stena i erozije kojima se oblikuje Rtanj, a čiji produkti su se u toku neogena taložili u slatkovodnim basenima (moravskom i sokobanjskom) koji su okruživali planinu.
Padine okrenute severu su uglavnom obrasle šumama. Svojom lepotom i starošću se izdvaja mešovita zajednica jele (Abies alba) i bukve (Fagus moesiaca), koja dopire do samog Šiljka. Padine okrenute jugu su obrasle zajednicama kamenjara, pašnjaka i žbunja. Ove su zajednice floristički veoma bogate i raznovrsne. Značajna je pojava reliktnog stepskog bademića (Prunus tenella), i više vrsta orhideja. Simbol Rtnja su poznati rtanjski čaj (Satureia kitaibelii) koji se tradicionalno na ovoj planini sakuplja, a rtanjska metvica (Nepeta rtawensis) je striktni lokalni endemit Rtnja koji je zbog izuzetno ograničenog rasprostranjenja zaštićen zakonom.
Od životinjskih vrsta je naročito interesantan kratkonogi gušter (Ablepharus kitaibelii), koji ima status strogo zaštićene vrste u Srbiji.
Mnogobrojni istraženi arheološki i sakralni objekti, objekti narodnog graditeljstva, stari rudarski kopovi, objekti spomeničkog karaktera, kao i drugi vredni objekti, reprezenti su stvaralaštva svoga doba. Pored nesumnjivog istorijskog značaja, imaju posebne arhitektonske vrednosti. Radi se o jedinstvenoj arhitekturi kojom je oblikovan ovaj predeo, bez preteranog narušavanja prirodnog sklada.
