O invazivnim stranim vrstama u Srbiji povodom Svetskog dana zaštite ozonskog omotača
Beograd, 05.08.2021.
Zaštita i očuvanje zelenih površina, raznovrsnosti ekosistema i biodiverziteta jedan je od najznačajnijih elemenata u borbi za zaštitu ozonskog omotača i smanjenje posledica klimatskih promena. U cilju očuvanja autohtonih biljnih vrsta Zavod za zaštitu prirode Srbije objavio je priručnik „Odabrane invazivne strane vrste u flori Srbije“. Priručnik predstavlja građu za izradu nacionalnog propisa o sprečavanju unošenja i širenja invazivnih stranih vrsta i njihovom upravljanju.
Autori knjige, Verica Stojanović, Ivana Bjedov, Ivana Jovanović, Ivana Jelić, Dragica Obratov-Petković, Marija Nešić i Dragana Nedeljković prikazali su 60 odabranih biljnih taksona, od kojih se 59 vrsta nalazi na Preliminarnom spisku invazivnih vrsta u Srbiji od 2012. godine, kao i jednu novu invazivnu stranu vrstu. U uvodnom delu publikacije dato je objašnjenje šta su invazivne vrste i njihov negativni uticaj na biodiverzitet, ekosisteme, ekosistemske usluge i zdravlje čoveka. Za svaku vrstu dati su nazivi familije, najčešće korišćeni sinonimi (prema Euro+Med PlantBase), srpski naziv, engleski naziv, opis, poreklo vrste, stanište, rasprostranjenje, mere kontrole i suzbijanja i literatura. Knjiga je namenjena svim zainteresovanim stranama, pre svega, za oblast zaštite prirode i biodiverziteta, kao i za oblast šumarstva, vodoprivrede, lova, ribolova, poljoprivrede i zaštite životne sredine, zatim organima državne uprave i lokalne samouprave, kao i studentima fakulteta na kojima se izučava zaštita životne sredine.
Invazivne vrste su biljke, životinje i drugi organizmi preneti, slučajno ili namerno, iz područja gde im je prirodno stanište na novu teritoriju gde nisu rasli u prirodi. To su vrste koje se na novoj teritoriji brzo šire i ugrožavaju vrste koje su na svom prirodnom staništu. Ove vrste ugrožavaju biodiverzitet područja u koje su unete na genskom, specijskom i ekosistemskom nivou.
Našavši se na prostoru koji je van granica njihovog rasprostranjenja (areala), gde nemaju prirodnih neprijatelja, njihova brojnost se lako uvećava na račun domaćih (autohtonih) divljih vrsta koje bivaju „proterane“ sa svog staništa zbog preklapanja ekoloških niša.
Uobičajeno je da invazivne vrste, pored negativnog delovanja na prirodne ekosisteme i biodiverzitet, imaju i štetno dejstvo na ekonomske prilike i ljudsko zdravlje i životnu sredinu.
Pa ipak, nisu sve strane vrste invazivne, već samo one koje potiskuju domaće vrste i imaju negativan efekat na životnu sredinu i zdravlje ljudi. Na području Evropske Unije stranima se smatra otprilike 12 000 vrsta biljaka, životinja, gljiva i različitih mikroorganizama, od kojih je 15% invazivno. Na osnovu procene njihovog uticaja na životnu sredinu i ekonomiju Evrope, sačinjena je lista „100 najgorih“ stranih organizama u Evropi, na kojoj se nalaze: 54 strane vrste biljaka, 49 beskičmenjaka, 40 kičmenjaka i šest vrsta gljiva.
Prema podacima Zavoda za zaštitu prirode Srbije na području cele Srbije navodi se 68 invazivnih vrsta biljaka, a prema Anačkov et.al. (2013) na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine rastu 152 invazivne neofite, dok u Izveštaju o invazivnim vrstama u Srbiji (2015) postoji 318 stranih vrsta biljaka i životinja, od kojih su 173 biljne vrste.
Na širenje invazivnih vrsta mogu uticati poljoprivredne aktivnosti, regulisanje rečnih tokova, formiranje mreže kanala i dr. U našoj zemlji su se kao najagresivnije invazivne vrste, koje se jako brzo šire, istiskuju domaće vrste i zauzimaju prostor, od drvenastih vrsta pokazale amerikanski javor i bagremac poreklom iz Severne Amerike, kao i kiselo drvo poreklom iz Kine. Od zeljastih vrsta to su ambrozija koja ima najveće posledice na zdravlje ljudi, cigansko perje unešeno kao medonosna biljka, ali koja brzo postaje jedina vrsta na livadama na kojima je ranije bilo i više od 50 biljnih vrsta, kao i divlji krastavac koji se hvata po drveću na kome uzrokuje oštećenja. U novije vreme, tj. 2016. godine, u Kovilovu je registrovana kao invazivna vrsta i medveđa šapa Sosnovskog koja vodi poreklo sa Kavkaza, a čije je širenje stavljeno pod kontrolu pravovremenim delovanjem stručnih službi.
Najpreporučljivija mera u sprečavanju širenja invazivnih vrsta jeste njihovo mehaničko uklanjanje, dok je hemijske mere, budući da mogu imati negativne posledice na biodiverzitet prostora, potrebno izbegavati. Posebno značajna mera jeste širenje svesti javnosti i edukacija stanovništva u vezi sa informisanjem o vrstama koje žele da unesu u svoju baštu ili dvorište, a stranog su porekla, kao i širenje znanja radi prepoznavanja invazivne vrste i obaveštavanja institucija koje mogu organizovati njihovo uklanjanje.
Radom na očuvanju autohtonog biodiverziteta i unapređenja zelenih površina značajno se doprinosi borbi za očuvanje ozonskog omotača i, pre svega, ublažavanju posledica klimatskih promena.
Svake godine 16. septembra se u svetu obeležava Međunarodni dan zaštite ozonskog omotača s ciljem da se istakne značaj njegovog očuvanja. Cilj obeležavanja Dana zaštite ozonskog omotača je i podizanje opšte svesti o potrebi zaštite ozonskog omotača koji čuva svet na Zemlji od štetnih uticaja sunčevog zračenja, a važan je i za atmosfersku raspodelu temperatura i utiče na klimu na Zemlji.
Nisville GREEN zone / Zelena zona festivala Nišvil
Niš, 05.08.2021. Posetioci Nišvil festivala i ove godine moći će da u okviru festivalske GREEN zone u niškoj tvrđavi kod Vodene kapije od 11. do 15. avgusta u periodu od 19:00 do 23:00 časa spoznaju prirodne lepote Srbije u organizaciji Zavoda za zaštitu prirode Srbije.
U okviru Nisville GREEN zone biće realizovan program:
1. Zeleni bioskop – promotivni spotovi o zaštićenim područjima i prirodi svakog dana od 21:00 - 22:30 časova.
2. „Info pult za prirodu“ – predstavljanje izdanja Zavoda i promotivnih materijala o prirodnim dobrima. U okviru Info pulta, pored predstavnika Zavoda, dežuraće i upravljači Specijalnog rezervata prirode „Uvac“, Parka prirode „Stara planina“, Parka prirode „Sićevačka klisura“, Predela izuzetnih odlika „Lepterija-Soko grad“, Spomenika prirode „Jelašnička klisura“, Spomenika prirode Cerjanska pećina“, Specijalnog rezervata prirode „Suva planina“, Specijalnog rezervata prirode „Lalinačka slatina“ i Prirodnjačkog centra Svilajnac, svakog dana od 19:00-23:00 časova.
3. Umetnička radionica „Svet prirode“ – deo prostora Zelene zone biće napravljen u formi obrazovne staze na kojoj će biti izložene kartoline i eksponati sa vrstama i predelima koji su simbol prirode juga Srbije (Natalijina i srpska ramonda, venerina vlas, lovor višnja, grčka kornjača, ris, vodopad Ripaljka, kao prvo zaštićeno dobro u Srbiji, Cerjanska pećina, Stara planina, Suva planina, Sićevačka i Jelašnička klisura i sl). Posetioci Zelene zone festivala imaće priliku da prikažu kako oni vide prirodu i pokušaju da nacrtaju ili izvajaju svoju omiljenu vrsta ili prirodno dobra (Za najbolje radove biće obezbeđeni pokloni - neka od publikacija Zavoda), svakog dana od 19:30-20:30 časova.
4. Koncerti za prirodu – U određenom vremskom intervalu na Zelenoj zoni sviraće grupa iz dečje filharmonije Niša, svakog dana od 20:30-21:00.
5. Maksina laboratorija – predstava sa eksperimentima kako nastaju i žive vulkani. Na kraju predstave saradnici Prirodnjačkog centra Svilajnac podeliće nagradne ulaznice za posetu Centru, u subotu od 19:00 do 22:00.
Program Zelene zone festivala realizuje Zavod za zaštitu prirode Srbije u saradnji sa Prirodnjačkim centrom Svilajnac, Direkcijom za izgradnju grada Niša, Rezervatom „Uvac“ d.o.o. i JP „Srbijašume“.
Obeležavanje 4. Međunarodnog dana predela u Srbiji
Ministarstvo zaštite životne sredine, u saradnji sa JP ''Nacionalni park Đerdap'', Zavodom za zaštitu prirode Srbije i Šumarskim fakultetom Univerziteta u Beogradu, obeležiće Četvrti međunarodni dan predela u Srbiji, u ponedeljak 12. oktobra 2020. godine u 11 časova u upravnoj zgradi JP ''NP Đerdap''.
Republika Srbija je potpisala i ratifikovala Evropsku konvenciju o predelu (EKP) 2011. i na taj način se pridružila velikom broju zemalja (39) članica Saveta Evrope. Savet Evrope je temu predela odredio kao važno polje evropske politike. Predeo je identifikovan kao deo kulturne baštine, kao kulturno i prirodno dobro od direktnog značaja za kvalitet života.
Povodom obeležavanja 4. Međunarodnog dana predela direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije, mr Aleksandar Dragišić poručuje da se „u procesu proglašavanja zaštićenih podruja prilikom valorizacije prostora za zaštitu sagledavaju predeone karakteristike i vrednosti područja. U sistemu zaštićenih područja Srbije, u kategoriji Predeo izuzetnih odlika, trenutno imamo 21 područje koje je na prostoru od oko 10% ukupne teritorije zaštićenih područja. Kao najpoznatija među njima ističu se: Vlasina, Pčinja, Ovčarsko-Kablarska klisura, Kamena Gora, Rajac, Ozren-Jadovnik, Lepterija-Soko Grad, Klisura reke Gradac i druga.“ „Uvažavajući u zaštiti prirode interakciju prirodnog i kulturnog nasleđa i ulogu čoveka u nastajanju predela, od 2019. godine u sistemu zaštićenih područja nalazi se i prvo dobro proglašeno za Kulturni predeo, i to PIO „Kulturni predeo Tršić-Tronoša“, istakao je direktor Zavoda, mr Dragišić.
Svetski dan predela ustanovio je Savet Evrope, ukazavši tako na značaj očuvanja predela. Ovogodišnja tema Dana predela je „Primena Evropske konvencije o predelu u sektorskim politikama“, tako da će predstavnici Ministarstva zaštite životne sredine, Nacionalnog parka Đerdap, Zavoda za zaštitu prirode i Šumarskog fakulteta prikazati dosadašnji napredak u planiranju i uređenju predela, a posebno njihovoj integraciji u prostorno plansku dokumentaciju i različite sektorske strategije i politike.
Više informacija na sajtu Saveta Evrope: https://www.coe.int/en/web/landscape/home
Ne postoji dokument o uslovima zaštite prirode za nadletanja helikoptera u SRP „Uvac“
Usled nepoštovanja i zanemarivanja propisa koje izdaje nadležni Zavod za zaštitu prirode Srbije, a posebno u odnosu na obavezu pribavljanja uslova zaštite prirode svih pravnih i fizičkih lica pre realizacije bilo koje aktivnosti u zaštićenim područjima, pa i za nisko letenje helikopterima u Specijalnom rezervatu prirode „Uvac“, došlo je do uznemiravanja i uništavanja mladih jedinki beloglavih supova, retke i strogo zaštićene vrste, čime je učinjena velika šteta za prirodnu baštinu naše zemlje. Zavod za zaštitu prirode Srbije je kategoričkog stava da helikopterima nije dozvoljeno da lete nisko oko kolonija beloglavih supova. Zaštita beloglavih supova, kao temeljnih vrednosti na zaštićenom području Uvca, od niskih letova se može očuvati samo zabranom letova helikoptera, osim u posebnim slučajevima (u skladu sa legislativom, u slučaju požara, elementarnih nepogoda i udesa, u cilju zaštite javnog zdravlja i javne bezbednosti itd.). Zabrana ovakvih preleta utemeljena je u Zakonu o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/2009, 88/2010, 91/2010–ispravka, 14/2016 i 95/2018 - drugi zakon) i Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS“, br. 5/2010, 47/2011, 32/2016 i 98/2016), gde je definisano da se zaštita strogo zaštićenih divljih vrsta, među kojima je i beloglavi sup, sprovodi zabranom korišćenja, uništavanja i preduzimanja svih aktivnosti kojima se mogu ugroziti divlje vrste i njihova staništa. Zaštita beloglavih supova na teritoriji Uvca regulisana je i Uredbom o zaštiti Specijalnog rezervata prirode „Uvac“ („Službeni glasnik RS“, br. 25/2006 i 110/2006), prema kojoj je, između ostalog, zabranjeno uznemiravanje i uništavanje ptica, posebno beloglavog supa i ostalih vrsta ptica grabljivica i lešinara, kao i kretanje bez pratnje čuvara ili odobrenja ovlašćenog lica i boravak na obeleženim mestima na kojima se beloglavi sup i druge posebno značajne vrste ptica gnezde i hrane. Direktorat civilnog vazduhoplovstva se, za potrebe informisanja učesnika u vazdušnom saobraćaju o kretanju i staništima ptica i oblastima sa osetljivom faunom, obratio prvi put Zavodu za zaštitu prirode Srbije 2010. godine, a u kontinuitetu i poslednjih pet godina zahtevima o dostavljanju podataka i informacija u vezi sa migracijama i staništima ptica na teritoriji Republike Srbije, posebno u odnosu na područja velikih i značajnih koncentracija ptica u Srbiji. Direktorat civilnog vazduhoplovstva poseduje podatke Zavoda u vezi sa migracijom ptica na teritoriji Srbije, indikativnu kartu kretanja i koncentracije ptica tokom migracije i kartografski prikaz značajnih područja za ptice u Srbiji, gde je jasno naznačeno da je deo jugozapadne Srbije područje sa značajnom koncentracijom „osetljive faune“ (SRP „Uvac“, SRP „Klisura reke Mileševke“ i SRP „Klisura reke Trešnjice“). Osim toga, Direktorat je i u Zborniku vazduhoplovnih informacija (u prilogu) , u poglavlju 2. Oblasti sa osetljivom faunom, na str. ENR 5.6-2 od 24 APR 20 naveo: „Za sve vazduhoplovne aktivnosti iznad zaštićenih područja prirode neophodno je obratiti se Zavodu za zaštitu prirode Srbije u Beogradu, odnosno Pokrajinskom zavodu za zaštitu prirode u Novom Sadu, sa zahtevom za izdavanje uslova zaštite prirode u formi rešenja, u skladu sa članovima 9. i 57. Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“, br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka, 14/16 i 95/18-drugi zakon)“. U prilogu Vam dostavljamo ovaj dokument, sa informacijom da se navedeni izvod nalazi na 144 stranici. S tim u vezi, Zavod za zaštitu prirode Srbije nije dobio ni jedan zahtev koji se odnosi na vazduhoplovne aktivnosti, a samim tim ni jedan koji bi se odnosio na vožnju helikopterima, kako na zaštićenom području SRP „Uvac“, tako ni na jednom drugom prirodnom dobru. Lažna informacija, plasirana na društvenoj mreži od strane predstavnika Fonda za zaštitu ptica grabljivica, da su za prelet izdati uslovi Zavoda za zaštitu prirode Srbije, bez prethodne provere podataka i informacija kod nadležnih institucija, a prevashodno Zavoda za zaštitu prirode Srbije, govori o neprofesionalnosti i neetičkom radu ove organizacije, budući da su i sami tokom realizacije svojih aktivnosti i projekata na prostoru Rezervata „Uvac“ upoznati sa zakonskom obavezom dobijanje akta - uslova zaštite prirode koje su u obavezi da pribave od Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Posebno se ova neprofesionalnost ističe iz razloga što su u realizaciji brojnih aktivnosti u vezi sa istraživanjima, zaštite i promocije očuvanja divljih vrsta ptica, do sada uvek dobijali punu stručnu i svaku drugu vrstu pomoći Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Kako do daljeg širenja neistinitih informacija ne bi došlo, ovim putem apelujemo na medije da traže verifikaciju podataka i tekstova koje preuzimaju od korisnika društvenih mreža, posebno od Fonda za zaštitu ptica grabljivica, s obzirom da često iznose neproverene informacije, i time usporavaju i opstruišu dalji rad na sprečavanju nedozvoljenih aktivnosti koje nanose štetu u prirodi i uništavaju divlje vrste. Ovim putem molimo i članove Fonda da se pre objavljivanja neproverenih informacija obrate Zavodu, koji, kao i do sada, ima dobru saradnju sa nevladinim sektorom. U konkretnom slučaju, Zavod će izaći na teren po dostavljenim prijavama zajedno sa republičkom inspekcijom Sektora za predostrožnost i nadzor Ministarstva zaštite životne sredine u cilju utvrđivanja činjenica i daljeg postupanja u ovoj situaciji, o čemu ćemo Vas blagovremeno obavestiti.Uticaj virusa na biodiverzitet, 13. april 2020. godine
Poštovanje i sprovođenje mera koje je Vlada Republike Srbije propisala, kako zdravstveno-higijenskih, tako i socijalnog distanciranja, značajno je kako bi odgovarajući procesi u prirodi svojim delovanjem i stabilnošću onemogućili širenje korona virusa Covid 19. U cilju objašnjena procesa delovanja virusa u prirodi i uticaja na biodiverzitet, možete preuzeti stručno-informativni tekst koji su pripremili stručni saradnici Zavoda o opštim odlikama virusa, sa posebnim osvrtom na korona viruse u svetlu savremenih istraživanja.Saopštenje organizatora povodom obeležavanja Svetskog dana vlažnih područja, 29. januar 2020.
Ministarstvo zaštite životne sredine, Zavod za zaštitu prirode Srbije, Pokrajinski zavoda za zaštitu prirode i Turistička organizacija opštine Surdulica, povodom obeležavanja Svetskog dana vlažnih područja (World Wetlands Day), kao centralni nacionalni događaj, organizuju skup „Vlažna područja i biodiverzitet“ 31. januara 2020. godine u zaštićenom području - Predeo izuzetnih odlika „Vlasina“. U cilju predstavljanja značaja biodiverziteta ovih područja, na skupu će biti predstavljene aktivnosti zaštite i to na primeru Predela izuzetnih odlika „Vlasina“, akumulacionog jezera sa tresetnim ostrvima i Specijalnog rezervata prirode „Carska bara“, kao barskog područja.Upozoravajući na činjenicu da je 87% vlažnih područja u svetu nestalo u poslednjih 300 godina i da 40% živog sveta živi u staništima ovih područja, milionima životinjskih i biljnih vrsta preti nestanak, pre svega, gmizavcima, vodozemcima, pticama močvaricama i sisarima.
Povodom obeležavanja Svetskog dana vlažnih područja direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije mr Aleksandar Dragišić ističe da „Imajući u vidu značaj zaštite vlažnih područja, zaštitu prirode u 2020. godini započinjemo proglašenjem dva nova zaštićena područja koja pripadaju, upravo, ovoj kategoriji. A to su Specijalni rezervat prirode „Brzansko moravište“, stari meandar kao jedno od poslednjih očuvanih močvarnih staništa u Pomoravlju i Spomenika prirode „Blederija“ rečice na jugozapadnom obodu regije dunavskog Ključa.
Na prostoru Brzanskog Moravišta redovno boravi oko 60 strogo zaštićenih vrsta ptica, od kojih se oko 30 tu gnezdi i reproduktivni je centar za više vrsta vodozemaca i gmizavaca, dok se Blederija stavlja pod zaštitu kako bi se očuvalo izvorište sa četiri mesta isticanja vrela, dva akumulativna vodopada, od kojih je nizvodniji visine oko 7 m, kao i velika akumulacija bigra u donjem toku, vrelska pećina Sokolovica, sa povremenim vrelom gravitacionog tipa i periodičnim tokom koji je usekao živopisnu krečnjačku klisuricu, sa nekoliko suženja i slapova.
Svetski dan vlažnih područja obeležava se u Predelu izuzetnih odlika „Vlasina“ budući da, kao jedno od deset naših područja upisanih na Listu svetski značajnih vlažnih područja tj. Ramsarskih područja, predstavlja primer njihovog bogatstva i jedinstvenosti.
O planovima veznim za dalji razovj u skladu sa očuvanjem prirodnih vrednosti ovog poručja opštine Surdilca narodni poslanik i predsednik Supštine opštine Novica Tončev rekao je „Naš zadatak je da svojim delanjem doprinesemo očuvanju i zaštiti jedinstvenog predela Vlasine koji se nalazi na teritoriji opštine Surdulica. Značaj koji Vlasina ima kao vlažno područje je neprocenjiv jer je voda jedno od bogatstava kojim obiluje. Da bismo i za buduće generacije očuvali predeo čistim i netaknutim, u cilju njegove zaštite, planiramo da u saradnji sa državom, izgradimo kanalizacioni prsten oko jezera i na taj način dokažemo da smo odgovorni prema prirodi i životnoj sredini.“
Značaj implementacije Ramsarske konvencije i nacionalne prioritete na ovom polju predstaviće Jelena Dučić, načelnik Odeljenja za biodiverziteta Ministarstva zaštite životne sredine i nacionalna kontakt osoba za Ramsarsku konvenciju. „Pitanje očuvanja biodiverziteta danas je važno i urgentno isto koliko i pitanje klimatskih promena. Ova godina je prekretnica za očuvanje biodiverziteta. Dosadašnji napori na globalnom nivou nisu urodili plodom i na pomolu je novi globalni strateški okvir za očuvanje biodiverziteta nakon 2020. godine koji će biti usvojen ove godine na 15. zasedanju Konferencije članica Konvencije o biološkoj raznovrsnosti u Kini. Očuvanje i zaustavljanje gubitka vlažnih područja je deo ovih diskusija na globlnom nivou uzimajući u obzir njihovu ulogu u očuvanju biodiverziteta i ekosistemskih usluga kao i prirodnih rešenja koje predstavljaju u smislu ublažavanja efekata klimatskih promena“, izjavila je Jelena Dučić povodom obeležavanja ovog važnog ekološkog datuma.
Od ukupno deset proglašenih vlažnih područja od međunarodnog značaja u Srbiji, 8 se nalazi u nizijskim predelima Vojvodine, a među njima posebno mesto pripada području na kome se sada nalazi Specijalni rezervat prirode „Carska bara“. Smešteno između Begeja i Tise, sa izuzetnom raznolikošću predela i staništa, Ramsarsko područje „Stari Begej-Carska bara“ obezbeđuje opstanak velikom broju biljnih i životinjskih vrsta, značajnih i ugroženih na nacionalnom i međunarodnom nivou, među kojima se nalazi i preko 250 vrsta ptica. „Pokrajinski zavod u saradnji sa upravljačem i drugim partnerima ulaže značajne napore da to jedinstveno područje sačuva i unapredi, posebno kroz aktivne mere upravljanja vodnim režimom i osetljivim vlažnim staništima“, poručuje dr Slobodan Puzović, pomoćnik direktora Pokrajinskog Zavoda.
Obeležavanje Svetskog dana vlažnih područja prilika je da se ukaže na značaj ovih ekosistema za život na Zemlji, imajući u vidu njihovu važnost za klimu, jer je 30% kiseonika vezanog u zemljištima deponovano u tresetištima, kao i za čistu vodu budući da močvare razgrađuju zagađujuće materije, zaposlenje i ekonomiju, polazeći od toga da prihodi miliona ljudi zavise od vlažnih područja i da ona prihoduju 47 triliona dolara od osnovnih ekosistemskih usluga koje pružaju.
Ramsarska konvencija je usvojena 02. februara 1971. godine u iranskom gradu Ramsaru i obezbeđuje okvir za međunarodnu saradnju i aktivnosti na nacionalnom nivou, sa ciljem očuvanja i racionalnog korišćenja vlažnih područja. Konvencija kao vlažna područja definiše sva jezera, reke, podzemne izdane, bare, močvare, vlažna travnata područja, tresave, oaze, estuare, delte, plimske nanose, mangrove, koralne grebene, kao i lokalitete nastale aktivnošću čoveka, kao što su ribnjaci, pirinčana polja, vodene akumulacije i solane. Konvenciju je potisalo 171 zemalja. Naša zemlja jedna je od prvih potpisnica, konvenciju ratifikovala 1977. godine.
Zdravi i raznovrsni ekosistemi vlažnih područja važna su podrška čovečanstvu obezbeđenjem niza ekosistemskih usluga koje su od vitalnog značaja za život ljudi i podršku ekonomiji svake zemlje predstavljajući moćna rešenja za obezbeđenje zdravlja, borbu protiv siromaštva, ublažavanje klimatskih promena i održivi razvoj.
Na teritoriji 171 članice Ramsarske Konvencije, do sada je proglašeno 2.375 Ramsarskih područja (međunarodno značajana vlažna područja), uključujući i 18 prekograničnih, u ukupnoj površini od 253.614.461 ha. U Srbiji je do sada proglašeno 10 područja od međunarodnog značaja, koja se prostiru na ukupnoj površini od 63.919 ha. Područje „Đerdap“ je u procesu nominacije i dobijanja statusa ramsarskog područja. Među prvima su proglašeni Ludaško jezero i Obedska bara, a potom Stari Begej – Carska bara, Slano kopovo, Labudovo okno, Peštersko polje, Vlasina, Gornje Podunavlje, Zasavica i Koviljsko petrovaradinski rit. Osim Vlasine, koja je zaštićena kao Predeo izuzetnih odlika, ostala područa su Specijalni rezervati prirode.
Zimsko brojanje populacije malih vranaca na Savi u Beogradu, 13. januar 2020.
Ornitolozi Lige za ornitološku akciju, Zavoda za zaštitu prirode Srbije i WWF Adria organizovali su prebrojavanje malih vranaca i potvrdili da uz obalu reke Save u Beogradu, ove godine zimuje 4000 jedinki, što predstavlja 4.5 odsto evropske ukupne populacije. Ovogodišnji rezultati značajno se razlikuju od prošlogodišnjih kada je u decembru 2018. godine evidentirano oko 2800 ptica, što nam govori da ušće Save u Dunav pored svih negativnih faktora i dalje pokazuje veliku vrednost i značaj rečnih staništa u užoj gradskoj zoni i ukazuje da je to međunarodno značajno stanište malih vranaca.Brojanje malih vranaca realizovano je 12.12.2019. godine istovremeno na pet različitih tačaka: Savsko jezero, kod SC „25. maj“, novobeogradska obala ušća Save, zemunski kej i Sava kod bloka 45 na Novom Beogradu.
Mali vranac je strogo zaštićena vrsta u Srbiji. Pripada grupi vrsta od međunarodnog značaja za zaštitu, što u skladu sa Evropskom direktivom o pticama podrazumeva i proglašenje posebnih područja za njenu zaštitu. Kao vrsta vezana za vodena staništa, ugrožena je njihovim uništavanjem i isušivanjem.
U Srbiji se gnezdi 900-1600 parova ove vrste i to uglavnom u Vojvodini. Tokom zime brojnost jedinki malog vranca se povećava, jer se jedinkama iz Srbije pridružuju „komšije“ iz srednje i severne Evrope, gde zimuju u većim jatima. Za više od 15 godina, koliko Liga za ornitološku akciju prati male vrance u Beogradu tokom zimskog perioda, maksimalna brojnost zabeležena je u zimu 2007/2008. godine - 6750 jedinki. Ta brojka je predstavljala skoro 10% ukupne evropske populacije, što govori o velikom značaju savskog priobalja u srcu glavnog grada za očuvanje biološke raznovrsnosti čiji značaj prevazilazi nacionalne granice. Rasprostranjenje ove vrste ograničeno je na jugoistočnu Evropu, Bliski istok i okolinu Kaspijskog i Crnog mora u zapadnoj Aziji.
Vranci su kolonijalne ptice i gnezde se u grupama od nekoliko desetina pa do nekoliko stotina parova. Kolonije se uglavnom nalaze u barskim područjima na niskim vrbama i u trsci. Uglavnom se radi o mešovitim kolonijama u kojima pored vranaca gnezde i različite vrste čaplji. Jedinke u Srbiji nisu izrazite selice, tako da se tokom zime zadržava u Srbiji, s tim što se okuplja u jata i zadržava se uz veće reke i vodene površine.
Mali vranci se preko dana uglavnom hrane na Savi, Dunavu i drugim većim vodenim površinama u okolini, a uveče se sakupljaju u jata i u velikim grupama noće u vrbacima uz Savu tražeći specifične lokacije, odnosno vrbake koji se nalaze neposredno uz vodu. Najvažnije lokacije za noćenje malih vranaca se nalaze u blizini Mosta na Adi, ali i novobeogradske toplane i vrbaka u tom delu Save.
U ovom trenutku može se reći da je zabeležen rast brojnosti zimujuće populacije u protekle dve godine. Razlog za prethodno smanjenje njihovog broja može da bude dve godine oštre zime i zaleđavanje Dunava i Save, naročito 2012. godine, pored drugih negativnih faktora kao što su uznemiravanje, uništavanje vrbaka-noćilišta, a delom se radi i o fluktuacijama brojnosti tokom zimovanja. Činjenica da 4.5% evropske populacije ove vrste prema podacima iz decembra 2019. godine zimuje u našem glavnom gradu je značajna, ali ne ublažava mnogo zabrinutost za pad njihove brojnosti u prethodnim godinama i borbu za neophodnost trajne zaštita vrbaka, njihovih noćilišta na Savi. Čuvanjem njihovog prirodnog zimovališta, štitimo male vrance od daljeg uznemiravanja i obezbeđujemo opstanak najvećeg urbanog zimovališta ove atraktivne vrste na svetu.
Predloženo zaštićeno stanište “Zimovalište malog vranca”
Izgradnjom Mosta na Adi uništen je jedan od vrbaka na kojima su noćili mali vranci. Zbog ugroženosti malog broja preostalih vrbaka koje mali vranci koriste inicirana je njihova zaštita. Zavod za zaštitu prirode Srbije je 2012. godine u saradnji sa Direkcijom za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda i Ligom za ornitološku akciju izradio studiju kojom je predviđena zaštita pet lokacija na levoj i desnoj obali Save u okolini Ade Ciganlije. Studija je revidirana 2016. godine i predata Sekretarijatu za zaštitu životne sredine grada Beograda, ali do danas zaštita nije proglašena.
Mali vranci i dalje odolevaju velikim pritiscima i ugrožavanju kojem su izloženi u urbanoj zoni Beograda, ali je njihov opstanak na ovom području u potpunosti zavisan od zaštite preostalih izolovanih vrbaka na obalama Save. Treba imati na umu da je u ovom slučaju u potpunosti moguće pomiriti istovremenu potrebu grada za daljim razvojem i izgradnjom na jednoj, te zaštitom prirode na drugoj strani. Iz tog razloga apelujemo na nadležne gradske institucije da hitno proglase i uspostave zaštitu ovih staništa malog vranca kako bi se očuvala ova izuzetna prirodna vrednost.
Saopštenje za javnost povodom pojave zmija u urbanim sredinama i pravilnom postupanju vezano za mogući susret sa zmijom, 19. jun 2019.
U našoj zemlji živi deset vrsta zmija, od čega su tri otrovnice: poskok, šarka, bosanski šargan. Na teritoriji glavnog grada nema prirodno otrovnih zmija, a već od 50 ili 60 km južno od Save i Dunava počinje da se javlja poskok kao otrovna vrsta. Poskok je ujedno i najzastupljenija otrovna vrsta u Srbiji. Šarki ima mnogo manje i one naseljavaju samo visoka planinska područja, dok bosanski šargan naseljava uglavnom staništa na Prokletijama i Šar planini. U gradu nema otrovnica, ali ima smukova. U Beogradu se najčešće mogu videti stepski smukovi, koji mogu dostići dužinu i do 200 cm, ali su potpuno bezopasni.Period aktivnosti zmija počinje svakog proleća i traje sve do sredine jeseni. Međutim, usled nestabilnih vremenskih uslova, kiše, poplava i porasta podzemnih voda, kao i visokih temperatura, zmije obično traže sklonište u podrumima zgrada, kuća, dvorištima, živicama i parkovima. Zbog velikih vrućina zmije se ovih dana mogu češće naći u hladovini nego na suncu.
Na povećan broj zmija u gradovima utiče i sezona parenja koja je u toku i mogu se naći i na mesitima na kojima ih obično ne očekujemo. Sezona parenja traje 15 dana, u kojima je njihova aktivnost pojačana, hormoni im rade, tako da ne obraćaju pažnju gde se nalaze. Budući da zmije vode samotnjački način života, posle sezone parenja će se povući.
U potrazi za hranom mogu se videti na đubrištima gde ima puno pacova, miševa i drugih glodara kojima se hrane. Trenutno se zbog vrućine kriju po žbunovima i drveću, podrumima...
Kako bismo mogli pravilno da se ponašamo ukoliko se nađemo u blizini zmije, potrebno je znati napraviti razliku između otrovnica i neotrovnica. Neke od karakteristika otrovnih zmija u odnosu na neotrovne su:
• izražena trouglasta glava,
• obla fizionomija,
• nemaju uočljiv vrat,
• kraće su i deblje,
• često tromije,
• poseduju romboidnu ili cik-cak šaru.
Neotrovne zmije prilikom ujeda ostavljaju trag od nekoliko nizova zuba, dok otrovne uvek ostavljaju trag od dve rupice.
Ukoliko dođe do ujeda otrovnice, neophodno je odmah otići do lekara. Ukoliko nema u blizini bolnica važno je ne paničiti, istisnuti otrov rukama i piti dosta tečnosti. Smrtni ishodi su, u slučaju ujeda naših otrovnica, izuzetno retki. Ako dođe do ujeda zmije koja nije otrovna, neće biti nikakvih posledica, ali je najbolje odmah otići do najbliže zdravstvene ambulante da bi stručno medicinsko osoblje očistilo ranu, kako ne bi došlo do infekcije.
Neke od mera koje možemo primeniti kako bismo izegli susret sa zmijama, jesu da:
− u prirodi krećemo utabanim stazama i štapom udaramo u zemlju kako bi najavili naš dolazak i zmija na vreme pobegla,
− dobro osmotrimo prostor oko sebe ukoliko boravimo na otvorenom,
− ukoliko želimo da imamo piknik u prirodi u hladu, proveriti mesto kako se ne bi desilo da se i zmije sklanjaju od sunca u tom hladu,
− nosimo dugačke pantalone i zatvorenu obuću,
− dok je jedini način da sprečimo zmije da se nađu u kućama i stanovima jeste da zatvaramo vrata i prozore kada nismo tu.
Sve zmije su u Srbiji zakonom zaštićene vrste. Ne treba ih ubijati jer je korist od njih višestruka. Jedna od najbitnijih uloga zmija u prirodi, s obzirom da su one predatori, jeste regulacija brojnosti sitnih sisara, pre svega, glodara koje smatramo štetočinama. Njihovo prisustvo znači da je sredina zdrava.
Predstavljanje dve nove crvene knjige u kojima su predstavljene naugorženije vrste ptica i pravokrilaca u Srbiji, 05. jun 2019.
Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom Sadu, zajedno sa Zavodom za zaštitu prirode Srbije i Društvom za zaštitu i proučavanje ptica Srbije, predstaviće javnosti u petak 07. juna 2019. godine sa početkom u 12:00 časova, u prostorijama Narodne biblioteke - Crvenu knjigu faune Srbije III: Ptice i Crvenu knjigu faune Srbije IV: Pravokrilci.Crvene knjige predstavljaju naučnu bazu podataka o vrstama koje su izložene opasnosti od izumiranja. Zadatak crvenih knjiga jeste da se stručnim argumentima i prikupljenim naučnim metodama istakne potreba očuvanja ugroženih vrsta, ukaže na nedostatke u postojećem sistemu zaštite i predlože rešenja kojima bi se moglo poboljšati stanje ili bar usporiti negativni procesi. U Srbiji je do sada objavljeno šest crvenih knjiga i to prva pre 20 godina o biljkama, a zatim iz sveta faune o dnevnim leptirima, vodozemcima i gmizavcima.
Objavljivanjem dva nova toma iz edicije Crvene knjige faune Srbije dobli smo dve nove knjige od nacionalnog značaja za zaštitu prirode, budući da predstavljaju instrument i naučnu i stručnu osnovu za zaštitu i očuvanje divljih ptica i pravokrilaca.
U ime izdavača na promociji će govoriti: mr Aleksandar Dragišić, direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije, dr Goran Anačkov, direktor Deprtmana za biologiju i ekologiju PMF-a Univerziteta u Novom Sadu i Milan Ružić, predsednik Društva za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. Značaj knjiga predstaviće recenzenti akademik prof dr Vladimir Stevanović, prof dr Željko Tomanović, dekan Biološkog fakulteta u Beogradu i prof dr Olivera Bjelić Čabrilo sa PMF-a u Novom Sadu. Sadržaj Crvene knjige faune Srbije III: Ptice u ime uredničkog i autroskog tima preznetovaće msc Dimitrije Radišić (PMF; Novi Sad) i o Crvenoj knjizi faune Srbije IV: Pravokrilci, govoriće prof dr Ivo Karaman (PMF, Novi Sad)
Tim za izradu Crvene knjige ptica Srbije imao je zadatak da prikupi, analizira, protumači i u izveštaje o riziku od iščezavaja sažme i pretoči gotovo nesagledivu količinu podataka i znanja o pticama Srbije, koje su skoro tri veka prikupljali prirodnjaci i naučnici različitih profesija, porekla i jezika, kojima su se služili. Obrađene su 352 pouzdano zabeležene vrste u Srbiji, procenjen je rizik od iščezavanja gnezdeće populacije 255 vrsta i negnezdeće populacije svih vrsta, korišćena je baza podataka sa više od 312.000 nalaza koje su prikupili brojni poznavaoci ptica.
Nažalost, za čak 15 regionalno iščežlih vrsta sada je prekasno, dok je za nekoliko vrsta ostalo još malo nade da se negde gnezdi ponekineotrikveni par. Takođe, intenzivna borba se vodi za očuvanje retkih vrsta ptica kao što su stepski soko, orao krstaš, suri orao, velika droplja.
Kroz Crvenu knjigu ptica Srbije navedeni su i promovisani najbolji primeri uspešne zaštite ptica u Srbiji, a date su i osnovne stručne preporuke o merama koje treba preduzeti i načinu kako ih sprovoditi na terenu. Simbol uspešnih mera zaštite retkih vrsta, danas je beloglavi sup, ptica koja je imala samo nekoliko gnezdećih parova u Srbiji kada je počeo rad na zaštiti, a danas samo u svojoj koloniji u SRP Uvac ima preko 100 parova, što je ujedno i najveća kolonija ovih ptica na Balkanu.
Crvena knjiga o pravokrilcima je prva objavljena knjiga na svetskom niovu ovog tipa za prvakrilce. Crvena knjiga o pravokrilcima daje prikaz jedne grupe insekata i njenog trenutnog stanja u Srbiji, s akcentom na predstavnicima koji su ugroženi i pred nestankom, kako bi se ukazalo na neophodnost sveobuhvatne zaštite najugroženijih vrsta pravokrilaca. Prikazani rezultati predstavlaljaju rad višedecenijskih terenskih istraživanja širom Srbije i literaturnih podataka koji pokrivaju period duži od jednog i po veka. U knjizi je prikazan broj od 35 taksona, za koje autori smatraju da su potencijalno ugroženi ili na ivici potpunog nestanka iz faune Srbije.
Predavanje „Vodozemci i gmizavci Svete Gore i Hilandara“ u SANU, 27. maj 2019.
Na predavanju na temu „Vodozemci i gmizavci Svete Gore i Hilandara“, koje će biti održano u četvrtak, 30. maja 2019. godine u Beogradu, sa početkom u 19 časova, u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti (ulica Knez Mihailova 35, I sprat, sala br 2.), biće predstavljena prva publikacija o rezultatima istraživanja prirode metoha Hilandarskog, koje realizuju Zavod za zaštitu prirode Srbije i manastir Hilandar.U pozdravnoj reči mr Aleksandar Dragišić, direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije predstaviće značaj prvih sveobuhvatnih istraživanja prirode područja manastira Hilandara i objavljivanja edicija knjiga o prirodi prostora Svetog manastira Hilandar.
Na predavanju će o grupi gmizavaca na prostoru Svete Gore, koja je prilično dobro istražena, i o grupi vodozemaca koja je na ovom prostoru prisutna sa velikim brojem vrsta, imajući u vidu da su u pitanju sušna staništa, kao i o njihovim istraživanjima koja su bila veliki izazov, govoriti herpetolozi Zavoda za zaštitu prirode Srbije, dr Rastko Ajtić i mr Danko Jović.
Istraživanjima herpetologa Zavoda za zaštitu prirode Srbije opisano je do sada zabeleženih 35 vrsta vodozemaca i gmizavaca, što predstavlja izuzetno visok broj za jedan prostorno mali region.
Na osnovu ovih istraživanja objavljena je knjiga „Vodozemci i gmizavci Svete gore i Hilandara“ u kojoj su opisani rezultati herpetoloških istraživanja. Prvi deo knjige odnosi se na predstavljanje svih vrsta vodozemaca i gmizavaca na Svetoj Gori. Ovaj deo knjige sadrži i osnovne ključeve za identifikaciju navedenih vrsta, koji mogu poslužiti kao vodič za njihovo prepoznavanje u prirodi. U drugom delu knjige dati su osnovni podaci koji vodozemce i gmizavce Svete Gore prikazuju u složenoj biološkoj i ekološkoj interakciji sa ostalim grupama životinja ovog prostora, kao i njihov značaj u lancima ishrane. „Vodozemci i gmizavci Svete Gore i Hilandara“, delo autora dr Rastka Ajtića, Milivoja Krvavca i mr Danka Jovića, herpetologa Zavoda, objavljena je u saizdavaštvu Zavoda za zaštitu prirode Srbije i Svete carske srpske lavre Hilandar. Knjiga je pisana dvojezično, na srpskom i engleskom jeziku, i bogato je ilustrovana fotografijama i crtežima. Recenzent knjige je dr Sonja Nikolić. Grafičko oblikovanje uradili su Ivan Anđelković i Snežana Korolija, tekst preveli na engleski jezik Olivera Nićiforović Babac i Nikola Radenković, a teksta na srpskom jeziku lekturisala je Jelka Jovanović. Knjigu je u 500 primeraka odštampala štamparija Portal iz Beograda.
Specijalni rezervat prirode „Rtanj“ treće zaštićeno područje u 2019. godini, 14. maj 2019.
Povodom obeležavanja 71 godine rada Zavod za zaštitu prirode Srbije će u utorak 16. maja sa početkom u 12:00 časova u prostorijama sedišta u Beogradu (ul. Dr Ivana Ribara 91, Novi Beograd) predstaviti nova područja za zaštitu.Ovom prilikom biće predstavljena tri nova zaštićena područja u Srbiji tokom ove godine: Secijalni rezervat prirode „Rtanj“ i Spomenici prirode „Tupižnička ledeinca“ i „Pećinski sistem Samar“, kao i dalja nastojanja i smernice u radu Zavoda za zaštitu prirode na povećanju teritorije i broja zaštićenih područja prirode.
Proglašenjem tri nova prirodna dobra zaštićenim, Srbija trenutno ima 461 zaštićeno područje, koja se prostiru na na 673.850 ha, što čini 7,61 % teritorije naše zemlje.
Povodom obeležavanja 71 godine rada u zaštiti prirode, Aleksandar Dragišić poručuje da „Shodno svojim nadležnostima nacionalne stručne ustanove u zaštiti prirode, osnovne tendencije i pravci zaštite prirode i životne sredine u radu Zavoda su povećanje površine pod zaštitom , očuvanje resursa (zemlje, vode, vazduha i šuma), kao i očuvanje vrsta i staništa, jačanje ekološke mreže Srbije i uspostavljanje evropske ekološke mreže Natura 2000. Ove tendencije se, takođe, odnose na povećanje šumovitosti, očuvanje voda i zaštitu od potencijalnih zagađivača, kao i racionalnu upotrebu prirodnih resursa, uz njihovo očuvanje na održiv način. Ovakav pristup omogućava nam sprovođenje zaštite osnovnih elemenata prirode, kao jednog do prioritetnih zadataka i u borbi protiv posledica globalnih klimatskih promena“.
Nakon više od decenije rada Zavoda na istraživanju prirodnih vrednosti planina Rtnja, koja je zbog svog piramidalnog izgleda, čaja sa njenih padina i brojnih misterija o njenom nastanku oduvek privlačila domaću i svetsku javnost, na osnovu Studije zaštite Zavoda, dobila je status zaštićenog područja kao Specijalni rezervat prirode. Uredba o proglašenju Specijalnog rezervata prirode „Rtanj“ objavljena je u "Službenom glasniku RS", br. 18/2019 od 15.3.2019. godine, a stupila je na snagu 23.3.2019. godine
Više informacija o tri nova zaštićena područja u Srbiji:
Specijalni rezervat prirode „Rtanj” prostire se na površini od 4 997 17 01 ha, nalazi se u istočnoj Srbiji, u jugozapadnom delu Karpatsko–balkanskog planinskog sistema, a pripada opštinama Sokobanja i Boljevac. Posebnu vrednost Rtnja predstavlja specifičan reljef sa kupastim vrhom Šiljak i vrlo strmim padinama, kraškim reljefom sa dubokim jamama. Složena geološka građa i različiti geomorfološki oblici odrazili su se na formiranje tla i razvoj flore i vegetacije izrazite originalnosti, a posebno na šumsku vegetaciju. Najnepristupačnije padine, ispod samog vrha Rtnja, obrastaju bukovo-jelove šume koje predstavljaju retku pojavu u ovom delu Srbije.
U flori Rtnja zastupljeno gotovo 18%, biljnih taksona Srbije. Rtanj je stanište strog zaštićenih vrsta kao što su srpska ramonda, rtanjska metvica, kaćunak smrdljivi, kaćun, muški božur, alpska pavit, planinska sasa, velemun, kohova lincura. Samo na Rtnju raste izuzetno retka i endemična vrsta Nepeta rtanjensis. Od lekovitih vrsta izdvaja se i rtanjski čaj. Rtanj, kao tipično planinsko stanište, karakteriše i prisustvo velikog broja vrsta ptica. Za sada je evidentirano 89 vrsta. U fauni sisara planine Rtanj posebno se ističe fauna slepih miševa sa registrovanih 20 vrsta, što čini 2/3 ukupnog broja registrovanih vrsta slepih miševa Srbije. Posebno se izdvaja u prisustvo tri vrste slepih miševa: veliki, mali i južni potkovičar, koji su na listi globalno ugroženih vrsta. Vodotokovi podnožja planine Rtanj značajni su zbog prisustva autohtonih vrsta riba (potočna pastrmka, potočna mrena, krkuša...), dok su u Vrmdžanskom jezeru registrovane potpuno izolovane populacije riba, interesantne sa aspekta evolutivnih promena. Činjenica da se na Rtnju može naći po obodu planine visokoplaninska vrsta - planinski mrmoljak, nedvosmisleno ukazuje da je područje planine Rtanj značajno stanište vodozemaca i gmizavaca. Istovremeno, stepska staništa Rtnja predstavljaju novi lokalitet u rasprostranjenju kratkonogog guštera na teritoriji Srbije, koji je zaštićen kao strogo zaštićena vrsta.
Spomenik prirode „Pećinski sistem Samar” nalazi se na teritoriji opštine Svrljig, ukupne površine 56,50 ha, kao severoistočni deo planine Kalafat u jugoistočnoj Srbiji. Pećinski sistem Samar stavljen je pod zaštitu radi očuvanja geoloških, hidrografskih i bioloških vrednosti tunelskog pećinskog sistema fluvio-kraškog tipa. Pećinski sistem je razvijen u dva nivoa prohodnih kanala, i sa jednim stalno potopljenim nivoom podzemne kraške cirkulacije. Značajan je i kao stanište retkih i endemičnih vrsta životinja i insekata, naročito vrste zglavkara gujinog češlja, više vrsta slepih miševa, velikog potkovičara, malog potkovičara, dugoprstog večernjaka i fosilnih nalaza životinja iz pleistocena i holocena.
Spomenik prirode „Tupižnička ledenica” nalazi se na teritoriji opštine Knjaževac, odnosno KO Koželj, ukupne površine 1 ha 23a 89 m², kraška je jama na južnom delu planine Tupižnice u jugoistočnoj Srbiji. Spomenik prirode stavljen je pod zaštitu radi očuvanja reprezentativnih geomorfoloških, geoloških, hidrogeografskih i bioloških vrednosti kraške jame kao speleološkog objekta tipa statičke ledenice, kao i vrste skiofita, klasaste habulice (Actaea spicata), zdravca (Geranium macrorrhizum) i zečje soce (Oxalis acetosella), mahovine, jetrenjače (Marchantiapolymorpha) i vrste zglavkara, gujinog češlja (Haasea guidononveilleri).
Povratak u prirodu opravljenog stepskog sokola (Falco cherrug) prstenovanog u Austriji, 16.april 2019.
Zavod za zaštitu prirode Srbije i Pokrajinski zavod za zaštitu prirode 20. maja 2019. godine u 13:00 časova u okolini sela Lebine kod Paraćina, organizuju akciju puštanja u prirodu stepskog sokola (Falco cherrug) prstenovanog u Austriji, nakon uspešnog lečenja i oporavka u prihvatilištu Zoo vrta „Palić“. Zavod za zaštitu prirode Srbije je u saradnji sa republičkim inspektoratom organizovao 17. jula 2018. godine preuzimanje i zbrinjavanje stepskog sokola sa austrijskim aluminijumskim prstenom oznake G 000303 klivv.At Wienna Austria pronađenim u Lebini kod Paraćina, po obaveštenju aktivista Društva za zaštitu i proučavanje ptica.Po izjavi meštana koji je pticu našao, sokola koji je bio u iznemoglom i izgladnelom stanju progonila su i napadala dva gavrana. Istog dana, republički inspektor je pticu preuzeo i predao radi lečenja i oporavka u Prihvatilište za divlje životinje u Zoo vrt u Paliću.
U Zoo vrtu je konstatovano da je ptica imala masu samo 750 grama, što je potvrdilo pretpostavku o iscrpljenosti, gladi i dehidrataciji.
Zaštita i povratak u prirodu svake jedinke stepskog sokola izuzetno je važan budući da se prema poslednjim procenama u Srbiji gnezdi 16-21 parova (32 do 42 odrasle jedinke). Za poslednjih 19 godina populacija je opala za 69%, što je utvrđeno na osnovu direktnog praćenja brojnosti, smanjivanja rasprostranjenosti vrste i potencijalnog nivoa eksploatacije – ilegalnog ubijanja. Gnezdeći i negnezdeći deo populacije je ocenjen kao kritično ugrožen u Srbiji.
Prema popisu iz 2006. i 2007. godine broj parova je iznosio 50-60.
Stepski soko (Falco cherrug) je strogo zaštićena vrsta prema Pravilniku o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS“, br. 5/2010, 47/2011, 32/2016 i 98/2016).
Stepski soko je ugrožena vrsta na evropskom nivou i nalazi se na aneksu I Direktive o pticama Evropske Unije i aneksu II (strogo zaštićena vrsta) Bernske konvencije.
U Srbiji kao aktivna mera zaštite realizuje se postavljanje platformi za gnežđenje na stubovima dalekovoda. U tom cilju, realizuju se i programi edukacije radnika u JP „Elektromreža Srbije“, lokalnog stanovništva, zemljoradnika, lovaca i odgajivača golubova i redovno prati brojnost populacije na godišnjem nivou.
Povodom obeležavanja Dana zaštite prirode, 09. april 2019.
Dan zaštite prirode (11. april) je dan od nacionalnog značaja, ustanovljen Zakonom o zaštiti prirode 2009. godine. Ovaj dan se obeležava kako bi se javnost upoznala sa značajem očuvanja prirode Srbije. Za datum je odabran 11. april zato što je tog dana, tačnije 11. aprila 1949. godine, prvi put dobijen status jednog područja kao zaštićenog prirodnog dobra - Spomenika prirode „Velika i Mala Ripaljka“ u opštini Sokobanja. Značaj očuvanja i vrednosti zaštićenih područja Zavod za zaštitu prirode Srbije i JP „Srbijašume, ove godine predstavljaju na primeru Park prirode „Radan“, dobra koje je po svojoj prirodnoj i kulturnoj baštini područje od nacionalnog i svetskog značaja.U tom cilju biće održan skup sa obilaskom arheološkog lokaliteta „Caričin grad“ u Parku prirode „Radan“, 11 aprila 2019. godine sa početkom u 12:30 časova u Vizitorskom centru „Teodora“ , koji se nalazi u neposrednoj blizini nalazišta.
Zavod za zaštitu prirode Srbije je na osnovu višegodišnjih istraživanja i vrednovanja planine Radan, na osnovu zakonskih ovlašćenja pripremio Studiju kao predlog za zaštitu područja kao Park prirode „Radan“. Zavod je Studiju dostavio nadležnom ministarstvu na dalju proceduru početkom 2017. godine i tim korakom otpočinje postupak zaštite, u skladu sa članom 42. Zakona o zaštiti prirode.
Deo planinskog područja Radan u južnoj Srbiji, stavljen je pod zaštitu kao Park prirode „Radan”, na površini od 41.312,66 ha. Područje je svrstano u I kategoriju zaštićenih područja, kao područje od međunarodnog i nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
Park prirode „Radan” stavljen je pod zaštitu radi očuvanja geološke, biološke i predeone raznovrsnosti. Kao temeljne vrednosti izdvajaju se:
• raznovrsni oblici vulkanskog reljefa: Lecko andezitski masiv, najviši i najveći vulkanski kompleks u Srbiji,
• klisure: Velike Kosanice, Gajtanske reke, Borinske reke i Sokolov vis,
• hidrološke i hidrogeološke pojave: bifurkacija Delivode, termomineralne vode Proloma,
• šumska staništa na prelazu između kotlina i brdsko-planinskih terena, refugijalnog karaktera, od pojasa zajednica vrbe i topole (Salici-Populetum albae), klimazonalnih zajednica sladuna i cera (Quercetum farnetto-cerris), termofilnih kitnjakovovih zajednica (Quercetum montanum moesiacum), kitnjakovo-grabovih zajednica (Querco-Carpinetum serbicum), mezofilnih bukove šume (Fagetum montanum moesiacum), reliktnih polidominantnih i osiromašenih šumskih zajednica sa mečjom leskom (Corylus colurna L.) i kavkaskom lipom (Tilia caucasica Rupr.) i zajednica javora i graba (Aceri-Carpinetum betuli) u kontaktnom delu između hrastovog i bukovog pojasa,
• staništa i populacije divlje flore (751 biljnom vrstom), a posebno mezijskih endemita (Pulsatilla montana ssp. bulgarica, Pastinaca hirsuta, Armeria rumelica i Sedum stefco),
• staništa i populacija divlje faune, posebno ptica (crna roda, orao kliktaš, suri orao, patuljasti orao, sivi soko, prdavac, buljina, leganj), sisara (endemične vrste makedonska voluharice i šarenog tvora), riba (potočna pastrmka, dvoprugasta uklija, potočna mrena, krkuša, klen, vijun i grgeč), vodozemaca i gmizavaca; karakterističnih prirodnih predela i kulturno-istorijskog nasleđa specifičnog po vremenu nastanka, stepenu očuvanosti i kulturnoj vrednosti.
Na području Parka nalazi se i jedinstven arheološki lokalitet „Caričin grad“, koji se nalazi na nacionalnoj listi za nominaciji za UNESCO Svetsku kulturnu baštinu.
Na zaštićenom području uspostavljena su tri režima zaštite.
• režim zaštite I stepena - 1077,52 ha, odnosno 2,61% od ukupne površine • režim zaštite II stepena - 3.886,50 ha, odnosno 9,41% od ukupne površine • režim zaštite III stepena - 36,348,64 ha, odnosno 87,98 % od ukupne površine Za upravljača Parkom prirode „Radan“ proglašeno je JP „Srbijašume“.
Sve spremno za siguran povratak beloglavog supa Dobrile iz Turske kući - 09.april 2019.
Zajedničkim nastojanjima predstavnika državnih i stručnih ustanova i organizacija Srbije i Turske omogućeno je da se ostvare svi preduslovi za siguran povratak jedne jedinke beloglavog supa nazvane Dobrila, ptice koja je iz Srbije odletela u Tursku. Nakon dugog leta, onemoćaloj i izgladneloj ptici meštani u Turskoj su više puta pokušali da pomognu da samostalno odleti. Međutim, kako se ptica konstantno vraćala, privremeno je zbrinuta, i započelo se sa akcijom njenog povratka u zemlju porekla, u matičnu koloniju na Uvcu u Srbiji.U organizaciju prenosa jedinke uključile su se sve relevantne institucije iz Srbije i Turske u cilju obezbeđivanja neophodnih CITES dozvola u skladu sa Konvencijom o međunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje faune i flore, kao i transporta, kako iz Turske do Srbije, tako i od aerodroma u Beogradu do njene kolonije u Specijalnom rezervatu prirode „Uvac“. Osim toga, tokom svog puta Dobrila će imati neophodan stručni i veterinarski nadzor.
Posredstvom Ambasade Turske, i uz pomoć ambasadora Republike Turske u Srbiji, njegove ekselencije Tanžu Bilgiča (Tanju Bilgic), turska avio kompanija Turkish Airlines je obezbedila besplatan prevoz beloglavog supa iz Urfe do Istanbula, a zatim i do Beograda, tako da se Dobrilin povratak očekuje u petak 12. aprila, u kasnim popodnevnim satima.
Izdavanje izvozne CITES dozvole realizovalo je Ministarstvo poljoprivrede i šumarstva Republike Turske, a uvozne CITES dozvole Ministarstvo zaštite životne sredine Republike Srbije. Zahtev za prikupljanje dokumentacije inicirala je NVO „Fondacija za zaštitu ptica grabljivica“ iz Beograda, a dobijanje CITES dozvola realizovao je Institut za biološka istraživanja „Siniša Stanković”, Univerziteta u Beogradu.
Mišljenje za izdavanje uvozne CITES dozvole sa merama postupanja i zbrinjavanja jedinke beloglavog supa do potpunog oporavka izdao je Zavod za zaštitu prirode Srbije. Transport do volijere u SRP „Uvac“ i brigu o Dobrili do puštanja u prirodu obezbeđuje upravljač zaštićenog područja, „Rezervat Uvac“ doo iz Nove Varoši.
Proceduru povratka ptice obaviće Institut za biološka istraživanja „Siniša Stanković“ u skladu sa merama koje je Zavod za zaštitu prirode propisao. Ptica će po dolasku na aerodrom „Nikola Tesla“ u Beogradu prvo proći carinsku i veterinarsku kontrolu, nakon čega će direktno biti prenesena u prihvatilište (volijeru) u Specijalnom rezervatu prirode „Uvac“. Pre zbrinjavanja ptice biće izvršen veterinarski pregled, na osnovu koga će biti urađen odgovarajući izveštaj, a zatim i dalje stručno praćenje tokom boravka u prihvatilištu sve do sticanja uslova za povratak ptice u prirodu. Tokom boravka ptice u prihvatilištu neophodan je stalni veterinarski nadzor, odgovarajuća ishrana i postupanje sa jedinkom na način koji bi omogućio što uspešniju repatrijaciju. Odluku o spremnosti ptice za povratak u prirodu doneće stručna lica veterinarske organizacije i Rezervata „Uvac“ uz konsultacije sa Zavodom za zaštitu prirode Srbije i Institutom za biološka istraživanja „Siniša Stanković“, o čemu će blagovremeno biti obavešteno Ministarstvo zaštite životne sredine .
Na aerodromu „Nikola Tesla“ brigu o ptici preuzeće rendžeri Specijalnog rezervata prirode „Uvac“, veterinarska služba i ornitolozi Instituta za biološka istraživanja „Siniša Stanković“ i Zavoda za zaštitu prirode Srbije .
O Dobrilinom putovanju avionom kompanije Turkish Airlines i dolasku u svoju koloniju u SRP „Uvac“, kompanija Turkish Airlines će snimiti dokumentarni film. .
Povratak ptice avionom je jedini način da se ptica vrati kući, budući da je u nekoliko navrata bila zbrinjavana od strane turskih veterinara. Po dolasku u Specijalni rezervat „Uvac“, Dobrila će biti smeštena u volijeru kako bi uspešno prošla period adaptacije i ponovnog sticanja navika samostalnog uzimanja hrane .
Ovom prilikom Zavod za zaštitu prirode Srbije zahvaljuje se i preduzeću „Kovački centar“ doo iz Valjeva, koje je bilo spremno da pomogne u vidu donacije kako bi se obezbedio transport jedinke beloglavog supa iz Turske u Srbiju.
Saopštenje povodom Međunarodnog dana šuma 21. mart i Svetskog dana voda 22. marta, 20. mart 2019.
Na svetskom nivou Dan šuma se obeležava 21. marta od 2012. godine, na dan prolećne ravnodnevnice na severnoj hemisferi, odnosno jesenje ravnodnevnice na južnoj hemisferi. Dan šuma se svake godine obeležava pod različitim sloganom, sa ciljem da zemlje preduzmu akcije na nacionalnom, lokalnom i međunarodnom nivou kako bi se očuvali i unapredili šumski ekosistemi. Ove godine Svetski dan šuma obeležava se pod sloganom „Šume i obrazovanje“, kako bi ukazali na značaj održivog upravljanja i razvoja šuma.Svetski dan voda obeležava se 22. marta od 1992. godine na osnovu Rezolucije koju je donela Generalna skupština UN, kako bi se ukazalo na potrebu omogućavanja pristupa svežoj pijaćoj vodi i obezbeđivanja osnovnih sanitarnih uslova za sve. U tom cilju moto obeležavanja ovogodišnjeg Dana voda je „Ne ostavimo nikoga bez vode“.
Zavod za zaštitu prirode Srbije i JP „Srbijašume“, ŠG Niš ovim povodom organizuju 21. marta, obrazovni program sa učenicima i nastavnicima iz OŠ „Karađorđe“ u Gornjem Matejevcu kod Niša.
U okviru programa obeležavanja Svetskog dana šuma i Svetskog dana voda biće realizovan kviz prepoznavanja biljaka i životinja šuma i vodenih staništa, prezentacija šumskih i vodnih prirodni dobara okoline Niša, projekcija filma „Buđenje prirode“, nakon kojih će učenici zajedno sa saradnicima iz Zavoda za zaštitu prirode i JP „Srbijašume“ posaditi drveće u školskom dvorištu“.
Zavod za zaštitu prirode Srbije kao jedan od ciljeva u zaštiti prirode ima očuvanje i unapređenje voda i šuma kao naših najvećih prirodnih bogatstava i najvažnijih izvora biološkog diverziteta. Sa aspekta zaštite vode kao prirodnog resursa, posebna pažnja se u Srbiji pridaje zaštiti vodenih tokova i obalnog područja, vlažnih i zabarenih površina, zaslanjenih terena, prirodnih jezera i bara. U okviru zaštite ovih prirodnih resursa, neophodna je i kontrola eksploatacije mineralnih sirovina, biljnog i životinjskog sveta i njihovog korišćenja kao turističkih atrakcija. Poseban značaj šume imaju u održavanju ekoloških procesa i ravnoteže, štiteći osetljive ekosisteme, slivove i izvorišta voda. Važno je pomenuti da šume u okviru zaštićenih prirodnih dobara Srbije učestvuju sa 80% površine .
Zavod za zaštitu prirode Srbije u strateškim aktivnostima za povećanje površine zaštićenih područja i unapređenje njihovog upravljanja kroz nacionalne i međunarodne mreže zaštite poseban značaj daje zaštiti šumskih i vodnih kompleksa kao nosilaca ukupnih vrednosti naše prirode
Saopštenje za medije povodom nepovoljnih vremenskih uslova - maj 2015.
Povodom prognoziranog razvoja vremenskih uslova mole se građani Srbije da ostanu pribrani i slede uputstva nadležnih institucija.Zavod, kao i 2014 godine, sve svoje ljudske i stručne resurse stavlja na raspolaganje i učestvovaće u akcijama pomoći i spasavanja, ukoliko dođe do pogoršanja.
Direktor
Aleksandar Dragišić
Apel medijima povodom izveštavanja o skakavcima na području Kuršumlije - jul 2014.
Apel medijima povodom izveštavanja o skakavcima na području Kuršumlije Povodom senzacionalističkih naslova u pojedinim medijima o pojavi skakavaca u blizini Kuršumlije, u kojima su iznete preuveličane i netačne informacije, pa i netačno navođeni podaci Zavoda za zaštitu prirode Srbije, molimo sve štampane, elektronske medije, kao i urednike Internet portala da objektivno i zasnovano na činjenicama izveštavaju o ovoj pojavi.
Kako smo već informisali javnost, stručnjaci Zavoda ustanovili su da se radi o larvama vrste Caliptamus italicus (italijanski skakavac). U pitanju je uobičajena vrsta za naše područje, koja obitava u Evropi, Aziji i Severnoj Africi. Ova vrsta je široko rasprostranjena u Srbiji i često se sreće čak i u okolini Beograda. Uprkos neistinitim navodima nekih medija, odrastanje ovih skakavaca ne utiče na povećanje njihovog broja, odnosno broj jedinki skakavaca koji su se masovno pojavili u blizini Kuršumlije neće se dalje uvećavati, pogotovo što će i njihovi prirodni neprijatelji takođe uticati na njihovu brojnost. Takođe, neistinito je citirana navodna tvrdnja da će se skakavci proširiti na Beograd, naprotiv, masovna pojava italijanskih skakavaca registrovana je samo na malom području u okolini Kuršumlije.
Molimo medije da u daljem izveštavanju javnosti uzimate u obzir ove podatke.
Saopštenje povodom Međunarodnog dana biodiverziteta - 22. maj 2013.
BRIGA O PRIRODI JE ZA DOBROBIT ČOVEKA
Saopštenje povodom Međunarodnog dana biodiverziteta BRIGA O PRIRODI JE ZA DOBROBIT ČOVEKA Integralnim i mudrim upravljanjem prirodnim resursima ka očuvanju biološke raznovrsnosti, ali i opstanku lokalnih zajednica.
Širom sveta, 22. maja obeležava se Međunarodni dan biodiverziteta, datum koji su ustanovile Ujedinjene nacije kako bi upozorile i razvijale svest najšire javnosti o značaju i neophodnosti očuvanja biološke raznovrsnosti, odnosno zaustavljanja opadanja broja vrsta, ekosistema i gena na Planeti.
Srbija ovaj značajan međunarodni ekološki datum dočekuje sa punom pripravnošću u vanrednoj odbrani od poplava i u atmosferi neverice i tuge zbog tragičnih posledica ove prirodne katastrofe. Priroda je, kako izgleda, još jednom pokazala svoju snagu. Međutim, poplava koja nas je pogodila ujedno nas još jednom podseća da priroda ima svoje mehanizme ublažavanja takvih katastrofa.
„Osim što su dragocena staništa retkih biljnih i životinjskih vrsta, centri biodiverziteta, prirodna staništa imaju veliki potencijal u ublažavanju posledica prirodnih katastrofa, a ujedno i obezbeđuju brojne resurse od velikog značaja za čoveka“, rekao je direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije Aleksandar Dragišić.
Primer ovih područja u Srbiji, pored prirodnih dobara kao što su Obedska bara, Zasavica, Morovićko-bosutske šume... je i „Forland leve obale Dunava“ područje u postupku zaštite, koje ima značajnu ulogu očuvanja biološke raznovrsnosti, ali i u regulisanju hidrološkog režima vodotoka. „Zavod je u saradnji sa Sekretarijatom za zaštitu životnu sredine grada Beograda završio studiju zaštite Forlanda leve obale Dunava jednog od najvećih plavnih područja u delu Dunava koji protiče kroz Srbiju, najznačajnijih staništa orla belorepana. Prostor je specifične plavne šumske vegetacije koja štiti od erozije, i biljnih i životinjskih vrsta čiji život je vezan ili zavisi od vode. Očuvanje ovih i sličnih vlažnih područja, sprečavanje neplanske gradnje, prenamene prostora, nekontrolisanog bacanja otpada i drugih degradirajući postupaka čoveka, uslov su sprečavanja opadanja biodiverziteta na ovom i drugim područjima“, rekao je direktor Dragišić.
Zaustavljanje opadanja biodiverziteta značajno je ne samo sa nacionalnog, već i sa međunarodnog stanovišta. Prema podacima Svetske unije za zaštitu prirode - IUCN, od 52.017 procenjenih vrsta u svetu, 17.936 vrsta je pred istrebljenjem; od 5.490 sisara, 78 vrsta je nestalo ili više ne živi u divljini, 188 vrsta je kritično ugroženo, 450 je ugroženih i 492 su ranjive vrste; od 6.285 vrsta vodozemaca koji su jedna od najugroženijih grupa vrsta na Planeti, 1.895 vrsta je pred nestajanjem.
Opstanak divljeg biljnog i životinjskog sveta neposredno zavisi od korišćenja prirodnih resursa. Održivo upravljanje resursima, tradicionalni oblici privređivanja, neposredno doprinose očuvanju biološke raznovrsnosti, a ujedno su dobar osnov za razvoj lokalnih zajednica“, ističe Dragišić. Živeti u sadejstvu sa prirodom, uz mudro integralno upravljanje onim što nam priroda daruje i ostavlja u nasleđe, jeste uslov za opstanak divljeg živog sveta, ali i čoveka.
Saopštenje povodom obeležavanja Dana zaštite prirode - 11. April 2013.
Saopštenje povodom obeležavanja Dana zaštite prirode U Srbiji se 11. aprila obeležava Dan zaštite prirode koji je ustanovljen 2009. godine sa ciljem da upozori najširu javnost na značaj očuvanja nacionalne prirodne baštine.
Zavod za zaštitu prirode Srbije zajedno sa Parkom prirode Mokra Gora d.o.o, uz saradnju i pomoć Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine, Ministarstva prirodnih resursa, rudarstva i prostornog planiranja, Pokrajinskog sekretarijata za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine i Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode AP Vojvodine organizuje obeležavanje ovog, za prirodu najznačajnijeg datuma, manifestacijom u jednom od zaštićenih područja, Parka prirode „Šargan - Mokra Gora“.
To je prilika kada će se okupiti predstavnici državnih organa, stručnih ustanova, upravljača zaštićenih područja, nevladinih organizacija iz oblasti zaštite prirode, i predstavljanjem aktuelnih tema u oblasti zaštite prirode ukazati na naročito značajna pitanja u ovoj oblasti.
„Naš prioritet je povećanje procenta teritorije Srbije pod zaštitom, odnosno povećanje broja zaštićenih područja. Zaštita prirode potrebna je Srbiji možda više nego ikada. Nije u pitanju samo evropski i svetski standard kojeg je neophodno ostvariti ukoliko želimo da postanemo ravnopravni član međunarodne zajednice, to je ujedno i vitalni nacionalni interes“, kaže Aleksandar Dragišić, direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije tim povodom.
U Srbiji je zaštićeno šest odsto teritorije, odnosno zaštićeno je 474 područja - pet nacionalnih parkova, 17 parkova prirode, 16 predela izuzetnih odlika, 69 rezervata, 325 spomenika prirode i 39 područja od kulturnog i istorijskog značaja.
„Mi očekujemo da će, donošenjem rešenja o zaštiti područja na osnovu studija zaštite koje je izradio Zavod u protekloj godini biti znatno povećan procenat zaštićene teritorije Srbije, ali da će se jednako raditi i na unapređenju upravljanja područja koja već uživaju zaštitu. Razvijanje nacionalne ekološke mreže i uključivanje u evropsku ekološku mrežu Natura 2000 predstavljaju prioritet za zaštitu prirode Srbije u narednom periodu, i mi ćemo se tu naročito angažovati“ istakao je Dragišić.
„Pored toga“, zaključuje direktor Zavoda za zaštitu prirode Srbije, „za zaštitu prirode jednako je značajno nastojanje da svaki građanin naše zemlje bude svestan značaja očuvanja prirodnih vrednosti, biodiverziteta i geonasleđa Srbije, i sa svojim ponašanjem i svakodnevnim odnosom doprinese njihovoj boljoj zaštiti“.
________________________________________________________
Dan zaštite prirode ustanovljen je 2009. godine, usvajanjem Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS“ br. 36/2009 i 88/2010). Članom 106. ovog zakona, određeno je da se u cilju unapređivanja zaštite prirode svake godine obeležava Dan zaštite prirode, kako bi se na primeren način podsticalo na njeno unapređivanje. Za Dan zaštite prirode odabran je 11. april, dan kada je pre više decenija, tačnije 11. aprila 1949. godine. prvi put institucionalno zaštićeno jedno prirodno dobro – Spomenik prirode „Velika i Mala Ripaljka“ u opštini Sokobanja.
________________________________________________________
Zavod za zaštitu prirode Srbije je najviša stručna ustanova osnovana od strane Vlade Republike Srbije koja obavlja delatnost zaštite i unapređenja nacionalne prirodne baštine. Kao jedinstvena institucija u Republici sa osnovnim zadatkom da zaštiti, unapredi i sačuva nacionalne prirodne resurse, svoju delatnost Zavod ostvaruje kroz poslove zaštite prirodnih dobara, očuvanja biodiverziteta i geonasleđa, obrazovne i promotivne aktivnosti, objavljivanjem naučnostručnih i popularnih izdanja, kao i ostvarivanjem saradnje na nacionalnom i međunarodnom planu.
Saopštenje- Povećan broj beloglavog supa u Srbiji i regionu - 12.12.2012.
Različitim projektima i merama zaštite povećan broj beloglavog supa, strogo zaštićene vrste koja je bila pred nestajanjem
Dan 23. novembar bio je datum kada je na svim poznatim staništima u Srbiji i nekim drugim zemljama Balkana obavljen redovni godišnji monitoring beloglavog supa, strogo zaštićene vrste koja je na ovim prostorima bila pred nestajanjem. Na osnovu obavljenog zimskog cenzusa, može se konstatovati da je sa ukupno 358 prebrojanih ptica u Srbiji, populacija beloglavog supa povećana u odnosu na prošlu godinu, i da je najveća od kada se primenjuju mere zaštite ove vrste u Srbiji.
U okviru međunarodne akcije brojanja, stručnjaci za zaštitu ustanovili su da je sa prebrojane ukupno 602 ptice - 358 ptica u Srbiji, 182 u Bugarskoj i 62 ptice u Grčkoj, na ovom delu Balkanu u celini povećana populacija beloglavog supa.
Cenzus beloglavog supa deo je međunarodne inicijative za područje Balkana koja je započela još 2008. godine, a Srbija ove godine drugi put učestvuje u akciji. Akcija podrazumeva da se istog datuma na svim poznatim staništima na Balkanu obavi brojanje supova kako bi se prikupile informacije o stanju populacija i potrebnim merama zaštite. Ornitolozi, članovi udruženja za zaštitu ptica Srbije, upravljači rezervata, uz koordinaciju Zavoda za zaštitu prirode Srbije, obavili su akciju na tri lokacije gde su glavne gnezdeće kolonije, kao i na četvrtoj, nedavno utvrđenoj lokaciji: specijalnim rezervatima „Uvac, „Klisura reke Trešnjice“, „Klisura reke Mileševke“ i području Sokolskih planina.
U Specijalnom rezervatu prirode „Klisura reke Trešnjice“ utvrđeno je prisustvo najmanje 45 jedinki, Specijalnom rezervatu prirode „Klisura reke Mileševke“ 55 jedinki, i Specijalnom rezervatu „Uvac“ 258 jedinki. Na osnovu ovih podataka procenjuje se da je u celini brojnost supova povećana za oko 50 jedinki u odnosu na prošlu godinu, a pojedinačno gledano, na svim gnezdećim staništima supova uočava se trend povećanja populacije, osim u klisuri Mileševke.
Pored ukupne brojnosti beloglavih supova pre početka naredne gnezdeće sezone, ova akcija biće osnov za utvrđivanje starosne strukture ptica. Već sada se može konstatovati da dobijeni rezultati ovogodišnjeg zimskog cenzusa potvrđuju da je Srbija i dalje jedno od značajnih područja kada je reč o očuvanju beloglavog supa kao strogo zaštićene vrste.
